Prof. Dr. MURAT HATİPOĞLU

Biyografi

Yerbilimlerinde Jeoloji Mühendisi (Minerallerin ve Süstaşlarının Fiziko-Kimyası, Jeo-Kimyası & Madenciliği)

Mineralog, Gemolog, Arkeo-Gemolog, Adli-Gemolog & Mücevher Uzmanı

Mineral karakterizasyonu  (Konfokal Mikro-Raman, her türlü lüminesans spektrumları, kimyasal analizler, XRD, AFM, FT-IR, SEM kullanılarak spektroskopik ve mikroskobik yöntemlerle değerlendirme)

1963 İzmir doğumludur. Lisans eğitimini, 1984 Yılında Dokuz Eylül Üniversitesi (İzmir), Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümünü, “Sarıcakaya (Eskişehir) mavi kalsedonlarının jeolojisi ve gemolojisi” başlıklı bir tez yaparak birincilikle bitirmiştir. Yüksek lisans eğitimini, 1986-1988 ve sonrasında Doktora eğitimini de, 1989-1996 yılları arasında, Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mineraloji-Petrografi Anabilim dalında tamamlamıştır. Master tezi olan “Minerallerin ve süstaşlarının doğal ve yapay renklenmeleri” ve doktora tezi olan “Çubuk (Ankara) agatlarının mineralojik ve gemolojik incelemesi” başlıklı çalışmaları YÖK arşivlerindeki ilk gemoloji konularını içeren lisansüstü tezlerdir. Ayrıca, 1993 yılında, DAAD-Deutscher Akademischer Austauschdienst (ALMANYA) tarafından sağlanan, Mainz Üniversitesi’nde 5 ay süreli, Gemoloji (Süstaşları) Konusunda akademik araştırma ve bilgilendirilme bursu da kazanmıştır.

Murat Hatipoğlu, “GEMOLOJİ” kelimesini Türkçe bilimsel literatüre girmesini (1983 yılında) sağlayan ilk bilim adamlarından birisidir. Bu yıldan itibaren gemolojinin hem akademiksel hem de sektörel olarak Türkiye’de yerleşmesi ve gelişmesi için uzun ve meşakkatli bir uğraşıya girmiştir.

*Türkiye’de gemolojinin gelişmesine yönelik hizmetler olarak,

1.) Türkiye’de ilk kez süstaşları üzerine 1988 yılında iki adet TSE standardı hazırlamıştır. Bu standartlar, 1988 yılından beri “TS-6173 Kıymetli ve Yarı Kıymetli Süstaşları-Sınıflandırma” ve “TS-6174 Kıymetli ve Yarı Kıymetli Süstaşları-Terimler” adlarıyla yürürlüktedir.

2.) MTA Ege Bölge Müdürlüğü sergi salonunun süstaşları bölümüne 2000 yılında bağışladığı koleksiyon taşları ile MTA’nın bu konudaki önemli görsel eksiğini gidermiştir.

3.) Türkiye’deki bazı süstaşı yataklarının ilk kez ortaya çıkartılmasını, bazılarının bilimsel etüdünün yapılması ve tanıtılmasını sağlamıştır. Şu an ülkemizde profesyonel anlamda madenciliği yapılan üç önemli süstaşı yatağının (Sarıcakaya-Kalsedonu, Dursunbey-Ametisti, Milas-Türk Diasporu) ilk bilimsel fizibilite raporlarını hazırlamıştır. Buradan hareketle Anadolu süstaşı yataklarının büyük bölümünün ekonomik gemolojik ve ekonomik değerlendirmesini yaparak, Türkiye’deki mevcut süstaşı potansiyelini ortaya koymuştur. Halen MTA Genel Müdürlüğü'nün Doğa Tarihi Müzesi'nin süstaşları konusunda bilimsel ve yürütülen proje danışmanlığını yapmaktadır.

4.) Günümüzde kuyum sektöründe kullanılan mücevher taşlarının güvenle alınıp satılabileceği ve devletin de ekonomik haklarının korunacağı “Elmas ve Kıymetli Taşlar Borsasının“ kurulmasının elzem ve zorunlu olduğuna anlatarak, bu konuda uzun yıllardır çaba sarf etmek. Borsa kanunu ve işleyişi hakkında bilimsel bir proje hazırlamıştır. 2011 yılında Borsa İstanbul bünyesinde Elmas ve Kıymetli Taşlar Piyasasının açılmasına vesile olmuştur. 

5.) Gemoloji test laboratuarı ve 38 yıllık Gemoloji (süstaşları) üzerine akademiksel bilgi ve öğreti birikimi sayesinde, ülkemizde her türlü gemolojik adli uyuşmazlıklarda yetkili otorite olarak da görev yapmaktadır. Türkiye ÜĞniversiteleri arasında T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü'nden kıymetli taşlara analiz yapma ve rapor verme yetkisi olan Özel Ayar Evi Belgesini alarak söktere ve halka süstaşlarının bilimsel kimliklendirilmesi konusunda raporlar düzenlemektedir. Ayrıca 2021 yılında Darphane ve Damga Matbaası üst düzey yöneticileri ve laboratuvar sorumlularına, kıymetli taşlar konusunda eğitim vererek herbirini Dokuz Eylül Üniversitesi Gemoloji Test Laboratuvarı diploması ile onurlandırmıştır.

6.) Alternatif turizm hareketlerine destek olmak ve ülkemiz süstaşı yataklarını yerli ve yabancı meraklılarına yerinde göstermek için, profesyonel tur operatörlerinin organizasyonunda 2000-2006 yılları arasında Batı Anadolu'daki birçok süstaşı yatağına “Gem Safari” turları yaptırmıştır.

7.) Arkeo-Gemoloji konusunda ülkemiz müzeleri oldukça zayıf konudadır. Arkeolojik kazılarda bulunmuş ve bilimsel olarak tanımlamaya ihtiyaç duyulan süstaşı objelerinin tanımlanması ve adlandırılmasında da ihtiyaç duyulduğunda yetkili otorite olarak hizmet vermektedir.

8.) Öğreti Programını, ders uygulamaları süresince yapılan takı ve mücevherleri ayrıca doğal ve işlenmiş süstaşlarını geniş halk kitlelerine tanıtmak üzere İzmir’in seçkin mekânlarında Takı ve Mücevher sergileri açmak.

9.) İzmir’deki önemli bir kuyum firmasının destekleyiciliğinde alyans tasarım yarışması düzenleyerek hem programın varlığını geniş kitlelere yaymak, hem öğrencilerin motivasyonunu sağlamak hem de destekleyici firma için ihtiyaç duyduğu yeni tasarımların ortaya çıkmasında katkıda bulunarak, sektöre hizmet etmek.

*Eğitim-öğretime yönelik akademiksel hizmetler olarak,

1.) Kuruluşunda ve bugüne kadar gelişmesinde öncülük ettiği Dokuz Eylül Üniversitesi, İMYO, Kuyumculuk ve Takı Tasarımı Programında, Eylül-1984 yılında akademisyenliğe başlayan Murat Hatipoğlu, bugüne kadar 1000 den fazla öğrenci mezun ederek, mücevher sektörüne kalifiye eleman kazandırmıştır. Aynı zamanda 2005 yılından buyana da kuruluşunda büyük emek sarf ettiği Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doğal Yapı Taşları ve Süstaşları Anabilim dalında halen gemoloji Yüksek Lisans öğretisini yürütmektedir. Bugüne kadar aynı enstitüden tümüyle gemoloji tezli 18 yüksek lisans öğrencisi mezun etmiştir. Murat Hatipoğlu 2007 yılında isim babalığını yaptığı arkeogemoloji konusunda farkındalığı yaratmak için İzmir Arkeoloji Müzesi, Milas Müzesi ve Bodrum Sualtı Müzesinde bulunan yüzlerce antik dönem süstaşlı ürünlerin ilk kez arkeo-gemolojiksel envanterini de çıkartarak, müze kayıtlarını oluşturmuştur. 2017 yılından itibaren Arkeogemolojinin edebiyat fakültelerinde okutulan bir ders olarak kabulüyle birlikte, Türkiye üniversiteleri içerisinde ilk kez 2017 yılında Ege Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Klasik Arkeoloji bölümünde, 2018 yılında da Dokuz Eylül Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Müzecilik Bölümünde Arkeo-gemoloji derslerinin lisans öğretisini yapmaya başlamıştır.

2.) Türkiye’de ilk kez, „Anadolu Süstaşları Müzesini“ 1985 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi bünyesinde kurmuş, bu şekilde ülkemiz süstaşı potansiyelinin topluca gösterildiği yegâne yerlerden biri olarak konuya ilgi duyanların ilgilenebileceği bir mekân haline getirmiştir. Ayrıca, o zamanki adlarıyla „Taş ve Metal İşlemeciliği“ ve „Gemoloji ve Mücevher“ Programı bünyesinde pırlanta ve renkli taş faset kesim ünitelerini kurarak, bu sayede de lapidary konusunda halka ve profesyonellere bilimsel yol gösterici olmuştur. İlaveten, Türkiye’deki bir diğer ilklerden, 2001 yılında Dokuz Eylül Gemoloji Test laboratuarını (DGL) kurarak her türlü ham ve işlenmiş mücevher taşlarına (elmas, renkli taşlar ve inci) resmi sertifika vermeye başlayarak, o günden buyana tereke hakimliği ile tüketici ve kaçakçılık mahkemelerinde bilirkişi raporları düzenlenmesini sağlamıştır. Böylece, Türkiye’nin en modern ve en kapsamlı, ayrıca Türkiye üniversiteleri içerinde ilk ve tek gemoloji test laboratuvarının (DGL), “Pırlanta ve Renkli Taş Sertifikalamasını” sektörün ve halkın hizmetine sunarak, mücevher taşlarının güvenli bir şekilde el değiştirebilmesini sağlamaktadır. Özellikle, kuyum sektöründe yaygınca el değiştiren “elmas (pırlanta) taklidi minerallerin, sentetik üretilmiş elmasların ve de muameleye tabi tutulmuş doğal elmasların ayırt edilmesinde bilimsel ve güvenilir bilirkişi ve danışman olarak hizmet vermektedir.

3.) Hâlihazırda, mücevhertaşı oluşumlarının ve materyal tespitinin sistematik detaylı bir çalışmasını hazırlamaktadır. Bu nedenle, mevcut araştırma çalışmaları, konfokal mikro-Raman, her tür lüminesanslar, XRD, kimyasal analizler, AFM ve SEM kullanarak korundumlar (yakut ve safirler), beriller (zümrüt, akuvamarin vb), topazlar, krizoberiller ile Türkiye’de yaygınca bulunan süstaşları olan özellikle diaspor, ateş opalleri, kristalin kuvarslar (renksiz, mor ve dumanlı renkli), kammererit, türkiyenit (mor jade), kalsedonlar, agatlar, dentritli ve sıradan opaller, krizopras ve taşlaşmış ağaçlar üzerinedir.

4.) Elsevier, Springer ve Francis & Taylor yayınevlerine bağlı SCI kapsamındaki bilimsel dergilerde gemoloji üzerine gönderilen hemen tüm makalelerin birinci hakemi olarak hizmet yapmaktadır.

5.) Türkiye’deki doğadaki gemolojik ve müzelerdeki arkeo-gemolojik materyallerin araştırılması konularında 7 adet ders kitabı, 2 adet TSE standardı, 33 adet SCI- ve AHCI-makalesi, 7 adet SCI olmayan yurt dışı makalesi, 10 adet yurtdışında düzenlenen uluslararası sempozyumlarda sunulmuş uluslararası bildirisi, 74 adet yurtiçinde düzenlenen uluslararası sempozyumlarda sunulmuş bildirisi, 75 adet yurtiçindeki ulusal sempozyumlarda sunulmuş bildirisi ve 12 adet ulusal dergilerde yayımlanmış makalesi olmak üzere bugüne kadar toplam 211 civarında eser üretmiştir.

*Mesleki çevre olarak,

TMMOB, Jeoloji Mühendisleri Odası                                                   Oda Üye Yılı ve Nosu: 1985-2989

TJK, Türkiye Jeoloji Kurumu                                                            Kurum Üye Yılı ve Nosu: 1986-3188

Yerbilimleri Kurumu Derneği                                                              Kurum Üye Yılı ve Nosu: 2008-102

Jeolojik Mirası Koruma Derneği                                                           Kurum Üye Yılı ve Nosu: 2011-57

üyeleridir.

Sonuç olarak, Dokuz Eylül Üniversitesi, İMYO-İzmir Meslek Yüksekokulu, Taş ve Metal İşlemeciliği Programında 1984 yılında akademisyenliğe başlayan Murat Hatipoğlu, zaman içerisinde adları değişse bile, aynı programda 40 yıldır kıdemli gemolog öğretim üyesi (Profesör), programın koordinatörü ve programın laboratuvarlarından biri olan “Dokuz Eylül Gemoloji Test Laboratuvarı (DGL)” sorumlusu olarak halen çalışmakta olup, Türkiye’de süstaşlarını konu alan gemoloji, arkeo-gemoloji, adli-gemoloji ve mücevher konularında en etkili (kurmay) uzman bir kişidir.