Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk Sanatları Bölümü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Deniz Kantarcı
Danışman: Vedat Kacar
Özet:
Mitoloji, insanların anlam arayışını ve evrenin gizemlerini keşfetme çabalarını
yansıtan söylence bilimidir. Bu söylenceleri oluşturan mitler, insanlık tarihinde farklı
coğrafyalarda ve kültürlerde ortaya çıkmış ve evrensel boyutta kültürel miras olmuşlardır.
Mitlerin kökeni tarihöncesi çağlara dayanmakla birlikte, arkeolojik buluntular
mitlerin kaynakları hakkında bazı ipuçları sağlamıştır. Mitolojik araştırmaların
ilerlemesiyle mitler sınıflandırılmış ve daha kapsamlı bir anlayışa ulaşılmıştır.
Türk mitolojisi de incelenmiş ve Türklerin geniş bir coğrafyaya yayılan
mitolojik inançlara sahip oldukları ortaya çıkmıştır. Ancak Türk mitolojisi yazılı
kaynaklardan yoksun olduğu için tam olarak anlaşılamamıştır. Erken dönemlerdeki
arkeolojik buluntular, Türk mitolojisinin doğaya bağlı kültler, düalist yaklaşımlar, tanrılar
ve hibrit tasvirlerle ilişkili olduğunu göstermiştir.
Türk halkları, tarih boyunca farklı inançlarla mitolojik değişiklikler
yaşamışlardır. Ancak en eski inançlarının bütünü genel anlamda "Şamanizm" olarak
adlandırılmıştır. Şaman inançları, Gök Tanrı inancının etkisiyle şekillenmiş zengin bir
sistemi temsil etmiştir. Tanrılar, kahramanlar, göksel, hayvansal, bitkisel ve çeşitli
fantastik figürler, bu sistemi oluşturan önemli unsurlar olmuşlardır.
Kökenlerini en eski inançlardan alan ve ilk önce mağara resimleri ile
petrogliflerde görülen mitolojik figürler, zamanla çeşitlenip zenginleşmiş, Türk
toplumlarının ortak hafızasında yer etmişlerdir. Türkler mitolojik figürleri tarih boyunca
halı-kilim, minyatür gibi geleneksel sanatlarında uygulamış ve bu figürler Türk çini
sanatına da oldukça güçlü anlamda yansımışlardır.
Bu çalışmada Türk mitolojik sistemini oluşturan önemli figürler, geniş bir
literatür araştırılarak incelenmiş ve özellikle bu figürlerin Türk çini sanatına
yansımasındaki kronolojik öyküye odaklanılmış ve yeni tasarım önerileri sunulmuştur.