Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Doktora
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Aksaray Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2024
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: BÜŞRA ÖZDEK
Danışman: Mustafa Karahan
Özet:
Sporcular bir alt kategoride yarıştıklarında avantaj elde edecekleri düşüncesiyle müsabakalardan önce vücut ağırlıklarını hızlı azaltma ve tartı sonrası hızlı geri kazanma yöntemlerine başvurmaktadır. Sporcular vücut ağırlıklarını hızlı azaltıp ve hızlı geri kazandıklarında avantaj sağlayacaklarını düşünseler de bu durum sağlık ve performanslarını olumsuz etkilemektedir. Bu nedenle bu çalışmada, sıklet sporcularında hızlı vücut ağırlığı kaybı ve hızlı vücut ağırlığı alımının oksidatif stres ve kas hasarı üzerindeki etkilerinin incelenmesi ve bu etkiler arasında anlamlı bir fark olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmaya sıklet sporlarında en az beş yıl ulusal düzeyde yarışmış, 20-25 yaş arasında (22.25±1.60), 12 sağlıklı kadın sporcu gönüllü olarak katılmıştır. Katılımcılar, kendi seçtikleri bir yöntemle, beş gün içinde hızla vücut ağırlıklarını azaltmış ve ardından 16 saat içinde vücut ağırlıklarını hızla geri kazanmışlardır. Araştırma sürecinde, vücut ağırlığı kaybı öncesi, kayıp sonrası ve hızlı ağırlık kazanımı sonrası olmak üzere üç farklı zaman diliminde, sporcuların vücut ağırlıkları, yağsız vücut kütlesi, vücut yağ oranı ve su oranları ölçülmüştür. Ayrıca, oksidatif stres ve kas hasarı göstergeleri olarak kabul edilen total oksidan seviyesi (TOS), total antioksidan seviyesi (TAS) ve kreatin kinaz (CK) düzeyleri belirlenmek üzere katılımcılardan antekübital venlerinden kan örnekleri alınmıştır. Verilerin analizinde tekrarlı ölçümlerde tek faktörlü varyans analizi (ANOVA), Pearson korelasyon analizi ve basit doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Verilerin anlamlılık düzeyleri p<0.05 olarak belirlenmiştir. Bu çalışmada, hızlı vücut ağırlığı kaybı ve alımı dönemlerinde oksidatif stres ve kas hasarı göstergeleri üzerinde önemli farklılıklar tespit edilmiştir (p<0.05). Hızlı vücut ağırlığı kaybı sonrasında vücut ağırlığındaki %6.39'luk azalmanın yanı sıra toplam antioksidan düzeyindeki %19.44 ve kreatin kinazdaki %161.36'lık artış istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05). Ancak total oksidan düzeylerindeki %8.53'lük artış ve oksidatif stres indeksindeki %22.74'lük azalma istatistiksel olarak anlamlı değildir (p>0.05). Buna karşılık, hızlı vücut ağırlığı alımı toplam oksidan düzeylerinde %22.33 ve oksidatif stres indeksinde %52.79 oranında istatistiksel olarak anlamlı artış tespit edilirken (p<0.05), toplam antioksidan düzeylerindeki %6.97 ve kreatin kinaz düzeylerinde %0.86 oranındaki azalmalar istatistiksel olarak anlamlı değildir (p<0.05). Ayrıca, total oksidan seviye ve kreatin kinaz arasında hızlı vücut ağırlığı kaybı (r=0,674, p<0.05) ve hızlı vücut ağırlığı alımı dönemlerinde (r=0,875, p<0.05) pozitif yönlü anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Bununla birlikte total oksidan seviyenin hızlı vücut ağırlığı kaybı sırasındaki kas hasarı değişikliklerinin %39.9'unu, hızlı vücut ağırlığı alımı sırasında ise %74.3'ünü açıkladığı belirlenmiştir. Çalışmanın bulguları, hızlı vücut ağırlığı kaybı sırasında total oksidan seviyesindeki artışa karşın, antioksidan seviyesindeki yükselme ile oksidatif hasarın önlenmiş olabileceğini göstermektedir. Buna karşılık, hızlı vücut ağırlığı alımı döneminde antioksidan seviyelerinin artan oksidan seviyeleri dengeleyememesi sonucu oksidatif stresin oluştuğu belirlenmiştir. Ayrıca, hızlı vücut ağırlığı kaybının kas hasarını artırdığı, ancak hızlı vücut ağırlığı alımının kas hasarında beklenen toparlanmayı sağlamada yetersiz kaldığı sonucuna varılmıştır.