Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2019
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: GÖZDE ŞENSOY
Danışman: Fatma Ebru İkiz
Özet:
Bu çalışmanın amacı okul psikolojik danışmanlarının etik problemlere yönelik yaklaşımlarını tespit etmektir. Çalışma nitel araştırma yöntemi ile yürütülmüştür. Araştırma kapsamında, okul psikolojik danışmanlarının etik açıdan içsel çatışma yaşadığı örnek olayların belirlenebilmesi için 13 okul psikolojik danışmanı ile odak grup görüşmeleri gerçekleştirilmiştir. Odak grup görüşmeleri sonucunda okul psikolojik danışmanlarının etik problem yaşadıkları 25 vaka tespit edilmiştir. Elde edilen vakalar yapılandırılıp zenginleştirilerek 13 senaryo haline getirilmiştir. Yapılandırılan senaryolar, bireysel görüşmeler ile daha önce odak grup çalışmalarına katılmamış 27 okul psikolojik danışmanına yöneltilmiş ve bu durumu yaşayan kişi kendileri olsa nasıl davranacakları sorulmuştur. Senaryolara ilaveten katılımcılara; sıklıkla deneyimledikleri etik problemleri, bu etik problemlerin çözümünde engel ve yardımcı olarak algıladıkları kaynakları ve etik açıdan yetkin bir psikolojik danışmana dair algılarını belirlemeye yönelik yarı yapılandırılmış 4 soru yöneltilmiştir. Araştırmanın katılımcılarının senaryolara verdikleri yanıtlar sonucunda, okul psikolojik danışmanlarının yaşadıkları etik problemlerin neler olduğu ve etik problemlere yönelik yaklaşımları tespit edilmiştir. Sonuçlar, okul psikolojik danışmanlarının; a) gizlilik ve gönüllülüğün gözetilmemesi, b) istismar durumları, c) özel gereksinimli öğrencinin yönlendirilmesi, d) farklı okullara ve kurumlara eş zamanlı görevlendirilme sonucunda iş ve sorumluluk kapsamının genişletilmesi, e) okul personelinin iş birliği yapmaması, f) mesleki sınırların net olmaması, g) yönetsel görevler ile yüklenmeleri başlıklarında etik problemler yaşadıklarını ortaya koymaktadır. Sonuçlara göre, etik problem yaşadıklarını düşündükleri durumlarda, okul psikolojik danışmanlarının etik problemlere yönelik yaklaşımlarının; a) öğrencinin yararını gözetmesi, b) bildirim yapılması gereken durumlar zorlayıcı nitelikler taşısa da bildirmeyi tercih edecekleri, c) gizliliğin korunmasını ve gönüllülüğü önemsedikleri, d) yetkinlik sınırları içerisinde uygulamalar yapmaya istekli oldukları, e) mesleki rolleri ile örtüşmeyen görevlendirmeleri kabul etmek istemedikleri, f) mesleki rolünü okul personeline ve öğrencilere tanıtmayı uygun buldukları yönünde olduğu tespit edilmiştir. Okul psikolojik danışmanlarının belirttikleri etik problem yaşantıları göz önüne alındığında; a) okul yöneticilerinin, öğrenci velilerinin ve okul personelinin öğrencilerin gönüllüğünü ve gizliliği gözetmemesinin, b) hassas ve yasal durumlarda olayla ilişkili diğer paydaşlarla iş birliği kurulamamasının ve c) okul psikolojik danışmanlarının yetki sınırlarının belirsizliğinin etik problemlerin çözümünde engel olarak algılandığı tespit edilmiştir. Etik problemlerin çözümünde katılımcıların, konuyla ilgili resmi kurumların, okul personelinin, emniyet güçlerinin, diğer ruh sağlığı uzmanlarının, öğrenci velilerinin, öğrencilerin kendilerinin, adli mercilerin destek alınmasının, üniversitelerde konuyla ilgili uzman akademisyenlerin süpervizörlüğüne başvurulmasının ve online ya da basılı kaynaklardan bilgi edinmenin kendilerine yardımcı olabileceğini düşündükleri tespit edilmiştir. Etik açıdan yetkin bir psikolojik danışmanın nasıl olması gerektiğine yönelik algılar incelendiğinde ise a) güvenilir olma ile gizliliği gözetme, b) yeterlik sınırlarını bilme ve yetkin olduğunu karşı tarafa hissettirme, c) iş birliğine açık olma, d) sabırlı olma, e) ikna kabiliyetinin yüksek olması, f) yeniliklere açık olma, g) hak, yasa ve yönetmeliklere hakim olma, hangi durumları kime nasıl bildireceğini bilme, h) koşulsüz kabulün sağlaması, nesnel ve empatik olma ile ayrımcılık yapmama ve değer aktarımından uzak durma özelliklerine sahip olunması gerektiğini düşündükleri tespit edilmiştir.