Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2025
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: Arzu Leylak
Danışman: İbrahim Güngör
Özet:
Bu çalışma, Stanislavski’nin Fiziksel Aksiyonlar Yöntemi ile Stella Adler’in
oyunculuk yaklaşımını mekân bağlamında karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Oyuncuların
mekân algısına boyut kazandırıp genişleterek sahne üzerindeki yaratıcı süreçlerini daha
bilinçli bir şekilde yönetmelerine katkıda bulunmayı odağa alan araştırmada,
Lefebvre’nin Mekânın Üretimi adlı eserinde ortaya attığı fiziksel, zihinsel ve toplumsal
mekân sınıflandırması ile Erika Fischer-Lichte’nin Performatif Estetik kitabında
performans mekânını tanımlarken bahsettiği sahneleme sırasında anlam kazanan ve
çalışmada anın mekânı olarak başlıklanan mekân düşüncesi, bir çerçeve olarak
kullanılmıştır. Çalışma bu çerçeveler merkezinde, mekânın oyuncu tarafından nasıl ele
alınabileceğine iki farklı pratisyenin örneklemi üzerinden bakarak, oyunculuk
performanslarını şekillendirmede mekâna dair bir bakış açısı oluşturmanın önemini
vurgulamaktadır.
Stanislavski, eylem, doğaçlama ve duygunun oyunculuk üzerindeki etkisi
üzerine yoğunlaşmış ve mekânı, oyuncunun fiziksel eylemlerini şekillendiren bir unsur
olarak ele almıştır. Adler ise, Stanislavski’nin yöntemini kendi yaklaşımıyla
harmanlayarak mekâna dair daha geniş ve toplumsal bir perspektif sunmuş; oyuncunun
toplumsal bağlamını mekânla ilişkilendirmiştir. Çalışma iki uygulamacının fikirlerini
karşılaştırmalı olarak ele alarak fiziksel mekânın oyuncunun bedensel algılarını harekete
geçirdiğini, zihinsel mekânın hayal gücünü desteklediğini ve anın mekânının sahne
üzerindeki gerçeklik algısını güçlendirdiğini ortaya koymaktadır. Bunların yanında
toplumsal mekânı tanımlayan oyuncunun, hem oyun kişisi hakkında önemli bir veri
edindiğinin, hem de oyun kişisinin içinde yaşadığı toplumsal yapıdan bağımsız
değerlendirilmemesi gerektiğinin altını çizmektedir.
Çoklu veri kaynaklarının analizi ile yürütülen tez çalışmasında nitel araştırma
yöntemlerinden literatür taraması ve karşılaştırmalı analiz yöntemleri kullanılmış;
Stanislavski ve Adler’in çalışmalarındaki mekân algısı, Lefebvre’nin mekân
sınıflandırması ve Fischer-Lichte’nin yaklaşımı bağlamında analiz edilmiştir. Sonuç
olarak, Stanislavski ve Adler’in oyunculuk anlayış ve egzersizlerindeki mekân ögesininv
Lefebvre’nin teorik mekân sınıflandırmasıyla ve Fischer-Lichte’nin düşüncesiyle
ilişkilendirilerek oyuncular için farkındalık geliştirmeye yönelik pratik önerilere
dönüşebileceği gösterilmiştir. Bu çalışma ile varılan bulgularla, oyuncunun çalışma
sürecinde mekân bağlamının katmanlı ele alınması sayesinde, oyuncuların sahne
üzerindeki varoluşlarını derinleştirmelerinin mümkün olduğu gösterilmeye çalışılmıştır.