İbn Haldun'un pratik felsefesi

---

Tezin Türü: Yüksek Lisans

Tezin Yürütüldüğü Kurum: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türkiye

Tezin Onay Tarihi: 2021

Tezin Dili: Türkçe

Öğrenci: EGEMEN KURTOĞLU

Danışman: Mehmet Aydın

Özet:

ÖZET Yüksek Lisans Tezi İbn Haldun’un Pratik Felsefesi Egemen KURTOĞLU Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri Programı Bu çalışmada İbn Haldun’un ahlak ve siyasete dair görüşleri İslam düşüncesinde ortaya çıkan pratik felsefe geleneği ile süreklilik ilişkisi içinde değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmenin amacı ise umran ilmini bilim tarihindeki süreklilik nosyonuna uygun olarak okumaktır. İbn Haldun Mukaddime adlı eserinde umran ilminin kurucusu olarak kendisinden önce pratik felsefe kapsamında incelenen varlık sahasını ele almaktadır. Pratik felsefenin ahlak ve siyaset altında incelediği konular umran ilminde toplumsal organizasyonda meydana gelen olgular olarak değerlendirilir. Bu noktada tezin iddialarından ilki, İbn Haldun’un burhan yöntemine bağlılığı bakımından Meşşai geleneğin içinde yer alan bir düşünür olduğudur. Fakat o iki noktada bu geleneği yeniden tesis etmiştir. İlk olarak burhani yöntemi duyulur dünyanın suretlerinden bütünüyle bağımsız olan ikinci makullerden arındırmıştır. İkincisi ise ahlak ve siyaseti metafizik ilkelere dayanarak spekülatif bir değer anlayışından hareketle kuran Meşşai siyaset teorisini, umranın olgusal araştırmasına bağlı realist bir zemine çekmiştir. Böylece tezin ikinci iddiası, İbn Haldun’un Meşşai pratik felsefe anlayışını ahlaki karakterini koruyarak realist bir düzlemde yeniden inşa ettiğidir. Buna göre tezin nihai aşamasında Mukaddime ve Şifaü’s-Sail’deki pasajlardan hareketle İbn Halduncu bir ahlaki siyasetin nasıl olabileceğine dair bir teklif sunulmaktadır. Zira umran ilminin amacı toplumsal örgütlenmeyi yalnızca olgusal bir tarzda aktarmak olduğu için İbn Haldun’un kendisi böyle bir siyasete ilişkin detaylı açıklamalar yapmamıştır. Tezde sunduğumuz teklife göre, İbn Haldun umran v ile olgusal çerçevesini çizdiği reel siyasetin fıkıh/şeriat ve tasavvuf aracılığıyla ahlaki bir forma sokulabileceğini düşünmektedir. Dolayısıyla elinizdeki çalışma aynı zamanda ahlak-siyaset ilişkisini İbn Halduncu bir perspektifle yeniden kurmayı hedeflemektedir. Anahtar Kelimeler: Pratik Felsefe, İbn Haldun, Ahlaki Siyaset, Umran, Meşşai.