Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çeviribilim, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2023
Tezin Dili: İngilizce
Öğrenci: GİZEM KURT
Danışman: Atalay Gündüz
Açık Arşiv Koleksiyonu: AVESİS Açık Erişim Koleksiyonu
Özet:
Çeviri, kaynak ve erek metin sınırlarının çok daha ötesine uzanan bir eylemdir. Çok yönlü doğası, metinsel yani somut olguları, farklı disiplinlere ait kavramlarla bir arada incelemeye olanak sağlar. Çevirinin kültürler arası bilgi aktarımındaki rolü göz önüne alındığında bu disiplinlerin sayısının oldukça fazla olabileceği ve birbirlerinden tamamen farklı olabileceği ileri sürülebilir. Bu disiplinlerden biri de şüphesiz ki sosyolojidir, çünkü insan ve toplum faktörünün, çeviri eyleminin merkezinde yer aldığını söylemek mümkündür. Çeviri sürecini çevreleyen faktörlerin de ne kadar çeşitli olduğu bilinmektedir. Bu faktörler metnin üretildiği dönemin atmosferi, tarihsel ve toplumsal şartlarından yayınevi ve çevirmene kadar uzanır. Bu faktörler dizisi sosyoloji ile incelenmektedir. Hatta çeviri bilim ve sosyolojik araştırmaların birlikte yürütüldüğü çalışmaların sayısı gün geçtikçe artmaktadır ve buna çeviribilimde "sociological turn" denmektedir. Bu çalışma da disiplinler arası bir alan olan çevirinin sosyoloji ile olan bağı incelenmektedir. Bu bağ, birden fazla çevirmeni ve farklı aktörü içinde barındırdığı ve çevirinin toplumsal yönünü aynı kaynak metnin farklı çevirileri üzerinden yansıtma potansiyeline sahip olduğu için yeniden çeviri aracılığı ile ele alınmaktadır. Spesifik olarak George Orwell'in kült haline gelen romanı Bin Dokuz Yüz Seksen Dört ve bu romanın üç farklı çevirisi araştırmanın odağında yer almaktadır: Sırasıyla Tercüme Bürosu tarafından 1960 yılında yayımlanan Haldun Derin çevirisi, 1984 yılında Can Yayınları tarafında yayımlanan Nuran Akgören çevirisi ve 2010 yılında Can Yayınları tarafından yeniden yeni basım olarak yayımlanan Celal Üster yeniden vi çevirisi. Bu çeviriler ve sürece dahil olan aktörler incelenirken hem çeviri kuramları hem de sosyolojik kavramlar bir arada kullanılmıştır: Ürün ve süreç olarak yeniden çeviri, yayınevlerini ve yayınevleri içerisindeki dinamiği ele almak için patronaj kavramı, çeviri süreçlerini sosyolojik olarak incelemek için Pierre Bourdieu kavramları. Bu teorik temel kullanılarak tüm metinler ve çeviri aktörleri incelenmiş ve birbirleri ile olan karşılıklı ilişkileri araştırılmış ve tartışılmıştır. Şu araştırma sorularına ise cevap aranmıştır: Çeviri aktörlerinin (Tercüme Bürosu ve Haldun Derin, Can Yayınları, Nurak Akgören ve Celal Üster) sosyal yaşantıları çevirileri nasıl etkilemiştir? Üster'in çevirisi diğer çevirilere oranla neden daha popüler olmuştur ve bu farka neden olan sosyolojik faktörler nelerdir? Bu çalışmada amaç yukarıda genel çerçevesi çizilen araştırmayı çeviribilim ve sosyoloji kavramları ışığında gerçekleştirerek çevirinin disiplinler arası doğasına katkıda bulunmak ve bu alanda yapılan diğer