Akademik Veri Yönetim Sistemi
Tezin Türü: Yüksek Lisans
Tezin Yürütüldüğü Kurum: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Matematik ve Fen Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı, Türkiye
Tezin Onay Tarihi: 2021
Tezin Dili: Türkçe
Öğrenci: ECE ALTAY
Danışman: Ali Günay Balım
Özet:
ORTAOKUL FEN BİLİMLERİ DERS KİTAPLARININ GÖRSEL
TASARIM İLKELERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ
Eğitim-öğretim süreci içerisinde
öğrencilerin ve öğretmenlerin en çok kullandığı, ihtiyaç halinde hemen
ulaşabildiği ve materyaller içerisinde güvendiği görsel araçlardan biri ders
kitaplarıdır. Bu bakımdan ders kitapları öğrencilere ve öğretmenlere yol gösterecek,
öğrencilere bazı beceriler kazandırarak onları günlük hayata hazırlayacak ve
görsel tasarım açısından tüm bireylere hitap edecek niteliklere sahip
olmalıdır. Bu özelliklere sahip bir ders kitabı başta güdüleyici olması
yanında, öğrencilerin başarısını arttırması, derse yönelik tutumlarını olumlu
yönde etkilemesi ve görsel okuryazar bireyler olarak yetişmesine olanak
sağlamaktadır. Bu çalışmanın amacı, 2020-2021 eğitim-öğretim yılı içerisinde
Milli Eğitim Bakanlığı’nın tüm ortaokul öğrencilerine dağıtmış olduğu 5, 6, 7
ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından
değerlendirilmesidir. Belirlenen bu amaç doğrultusunda çalışmada nitel
araştırma yöntemlerinden biri olan doküman incelemesi kullanılmıştır.
Çalışmada ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel
tasarım ilkelerine uygunluğunun belirlenmesi amacıyla Alpan (2004) tarafından
geliştirilen “Ders Kitaplarına Yönelik Görsel Tasarım İlkelerine İlişkin Uzman
Değerlendirme Formu” kullanılmıştır. Çalışmada ders kitaplarının
değerlendirilmesinde Fen Eğitimi alanında uzman bir araştırmacı ve Güzel Sanatlar Eğitimi alanında uzman iki bağımsız
araştırmacıdan veriler elde edilmiştir. Çalışmada ders
kitaplarının değerlendirilmesinden sonra uzmanlar arasındaki ölçüm güvenirliğini
saptamak için uyuşum yüzdesi ve cohen kappa değeri hesaplanmıştır. Hesaplamalar
sonucunda Cohen kappa değeri .66 olarak belirlenirken uyuşum yüzdesi %81,24
olarak hesaplanmıştır. Çalışmadan elde
edilen veriler, nitel araştırma ve doküman incelemede kullanılan betimsel
analiz ile çözümlenmiştir. Bunlara ek olarak çalışmada bulgular, frekans ve
yüzdelerle tablolaştırılarak ortaya konulmuştur.
Çalışmadan elde edilen sonuçlara bakıldığında, Ortaokul
Fen Bilimleri ders kitapları görsel tasarım ilkelerine uygunluğu açısından
incelendiğinde en iyi hazırlanan ders kitabı 5. sınıf seviyesine ait iken bu
sınıf seviyesini sırasıyla 7 ve 8. sınıf Fen Bilimleri ders kitapları takip
etmektedir. Ders kitapları içerisinde görsel tasarım ilkelerine en az uyulan
sınıf seviyesi ise 6. sınıf Fen Bilimleri ders kitabı olarak tespit edilmiştir.
Çalışmada
kitapların genel durumuna bakıldığında tüm sınıf seviyelerinde 48 görsel
tasarım ilkesinin yarıdan çoğuna uygun olarak hazırlandığı bulunmuştur. Buradan
yola çıkarak ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından uygun olduğunu
söylemek mümkündür. Fakat ders kitaplarının görsel tasarım ilkeleri açısından
hala eksik noktalarının bulunduğu ve iyileştirmelerin yapılması gerektiği
sonucu ortaya çıkmıştır. Çalışmadan elde edilen diğer bir sonuç ise Ortaokul
Fen Bilimleri ders kitaplarının görsel tasarımı sınıf seviyesi arttıkça
öğrencilerin yaşları göz önünde bulundurularak tasarlanmadığı tüm bunlara ek
olarak ortaokul Fen Bilimleri ders kitaplarının ortak bir tasarım altında
hazırlanmadığı tespit edilmiştir. Her sınıf seviyesine ait Fen Bilimleri ders
kitapları kendi içerisinde görsel tasarım ilkeleri açısından uygun bulunmuştur
fakat tüm sınıf seviyelerine ait ortaokul ders kitaplarının bir bütün olarak
ortak bir tasarım altında hazırlanmadığı tespit edilmiştir. Tüm sınıf
seviyelerine ait Fen Bilimleri ders kitapları 48 ilke açısından tek tek tartışılmış ve elde edilen sonuçlar
doğrultusunda gelecek uygulamalara ve ilerideki araştırmacılara yönelik
önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar
Kelimeler: Ders kitabı, fen bilimleri, görsel tasarım ilkeleri.