Research Information System
in: Eğitim Yönetiminde Araştırma, Kadir Beycioğlu,Niyazi Özer,Yaşar Kondakçı, Editor, Pegem A Yayıncılık, Ankara, pp.307-326, 2018
Nicel bir
araştırma yaklaşımı olan deneysel araştırma, belirli bir “duruma” ya da “şeye” özgü olduğu düşünülen nedenlerin
etkilerini açığa çıkarmak amacıyla tasarlanıp gerçekleştirilir. Etkisi ölçülmek istenen etkenin, belirli kurallar
ve koşullar altında deneklere uygulanması, deneklerin etkiye verdikleri
tepkilerin ölçülmesi, ulaşılan sonuçların karşılaştırılarak karara varılması süreçlerinden
oluşur. Deneysel araştırma mümkün olan her ortamda
kullanılabilen bir araştırma yöntemidir. Genellikle bir araştırmada değişkenleri
ölçebilmek ve bu değişkenler arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini ortaya
çıkarmak amacıyla kullanılır. Bir konu ya da bir problem durumu “neden” sorusu
ve “sebep-sonuç” ilişkisiyle irdelenmek isteniyorsa, en uygun araştırma
yönteminin deneysel araştırma olduğu söylenebilir. Deneysel araştırmanın temel özelliklerinden birisi, gerçekleştirilen
deneyin, açık ve anlaşılır bir biçimde rapor edilmesi suretiyle deneyin başka
araştırmacılar tarafından da benzer sonuçlara ulaşılma durumunun test
edilebilir olmasıdır. Böylece, elde edilen bulguların güvenirliği de test
edilmiş olur. Bununla birlikte, deney koşullarının kontrolünü sağlamanın yapay
bir durum oluşturması, deneysel araştırma yöntemi için önemli bir sınırlılık oluşturur. Bu sınırlılığına karşın,
aynı deney farklı gruplarla, farklı
zamanlarda ve ortamlarda tekrarlanarak, elde edilen sonuçların
genellenebilirliği ve geçerliliği arttırılabilir. Araştırmacı tarafından
geliştirilen bir plan özelliği taşıyan deneysel tasarım, denenmek istenen
bağımsız değişken sayısına, denemeye katılan grup sayısına, kontrol önlemleri
zaman ve sayısına göre farklı biçimlerde kümelenebilir. Bu bağlamda deneysel araştırma türleri ya da teknikleri: kontrol grubu bulunmadığı için, gerçek deney olarak kabul edilmeyen ve elde
edilen sonuçlara şüphe ile yaklaşılan deney öncesi modeller; deney-kontrol
gruplarından birine müdahale ile yapılan araştırmaları içeren yarı deneme modelleri ile deney-kontrol grupları
arasındaki farkları ortaya koyan araştırmaları içeren gerçek deneme modelleri şeklinde gruplanabilir. Deneysel araştırmalarda birçok
etken geçerliği etkileyebilir. Bu etkenlerden bazıları şunlardır: seçim yanlılığı-yanlı gruplama; test etme-ön test; olgunlaşma-deneklerin
olgunlaşması; denek kaybı; gündelik
gerçekçilik ve karşılaştırma yapmak gibi.