Akademik Veri Yönetim Sistemi
10. International Eurasian Educational Research Congress, Ankara, Türkiye, 8 - 11 Haziran 2023, ss.917-918
Problem Durumu
Çok eski tarihlerden bu yana matematikte materyal kullanımı gözlenen bir olgudur. Antik çağlardan beri, birçok farklı uygarlık günlük matematik problemlerini çözmelerine yardımcı olmak için fiziksel nesneler kullanmıştır. Günümüzde de gerek akademik literatür gerekse matematik öğretimine yönelik resmi standart belgelerinde somut materyallerinin kullanılması teşvik edilmektedir. Benzer şekilde ülkemizde şu an uygulamada olan ilköğretim ve ortaöğretim matematik öğretim programlarında da manipülatiflerin kullanımı önerilmektedir. (MEB, 2018a; MEB, 2018b). Manipülatiflerin matematik öğrenme sürecinde kullanılmasına yönelik öneri, tavsiye ve yönlendirmelere karşın literatürde kimi sınırlı yanları bulunduğunu öne süren ve özellikle ortaokul ve lise yıllarında kullanımlarının giderek azaldığını ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır (Carbonneau, Marley & Selig, 2013; Mc Neil ve Jarvin, 2009; Van de Walle, 2007) Söz konusu sınırlılıkları gidermede ve somut araçların kullanım düzeyini genişletmede alternatif bir yaklaşım sunan Uğurel (2019) yeni bir kavram tanımlamıştır. Bu kavram “Aparatlı Matematik Problemi’dir. Aparatlı matematik problemi genel olarak manipülatif kavramı altında yer alan ancak kendine has biçimsel ve işlevsel özellikleri bulunan özgün bir kavramdır. Aparatlı matematik problemi bir aparat üzerinde geliştirilmiş bir dizi problemden her biridir. Literatürde manipülatiflerin problem çözme sürecinde kullanımına yönelik çalışmaların az sayıda olduğu görülmektedir. Benzer şekilde yeni olması itibariyle aparatlı matematik problemleri üzerine yapılan çalışmalar da az sayıdadır (örn. Arıkan ve Uğurel, 2019; Arıkan, 2019; Tanrıverdi, 2020). Bu çalışmada ortaokul öğrencilerinin aparatlı matematik problemi çözme sürecine odaklanılmaktadır. Araştırmada yanıt aranan problem “Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin aparatlı matematik problemlerini çözme süreçleri nasıldır?” biçimindedir. Belirlenen alt problemler ise aşağıdaki gibidir, 1. Öğrencilerin aparatlı matematik problemlerini çözme süreçlerindeki akıl yürütme biçimleri nelerdir? 2. Öğrencilerin aparatlı matematik problemlerini çözme süreçlerindeki düşünme eksenleri nelerdir?
Yöntem
Araştırmamız nitel durum çalışması yapısındadır. Veri toplama sürecinde Uğurel (2019) tarafından geliştirilen 3 adet aparatlı matematik problemi kullanılmıştır. Katılımcılar İzmir ilinde bir özel ortaokulda öğrenim görmekte olan gönüllü iki öğrenciden oluşmaktadır. Seçilen aparatlı problemler katılımcılara 40 dakika süren bir oturum şeklinde uygulanmıştır. Problem çözme sürecinin tümü video kaydına alınmış ve ardından transkript edilmiştir. Veriler üzerinde içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Analiz sürecinde Tanrıverdi (2020) tarafından geliştirilen çerçeve kullanılmıştır. Çalışmamızın alana katkı yapacağı ve konuya ilgili duyan kişilere yeni araştırmalar yapmaları için esin kaynağı olacağı düşünülmektedir.
Beklenen/Geçici Sonuçlar
Elde edilen sonuçlar öğrencilerin aparatlı matematik problemlerini çözme sürecinden büyük keyif aldığını ve süreci farklı bir uygulama olarak nitelendirdiğini göstermiştir. Bulgular öğrencilerin analitik düşünme ekseni ile mantıksal akıl yürütme, ileri görsel-uzamsal akıl yürütme ve ileri matematiksel akıl yürütme çerçevesinde çözüm yapabilmeleri için daha çok problem çözme deneyimi yaşamaları gerektiği ortaya koymuştur. Ayrıca öğrencilerin aparatlı matematik problemleri çözüm süreçlerindeki düşünme eksininin üç sorudan birinde analitik olduğu, çözümde istenilen yapıyı oluşturmak için soruda verilen yönergeleri ayrıntıları dikkate alarak detaylı bir şekilde inceleyip modeli kurmaya çalıştıkları görülmüştür. İkinci aparatlı matematik probleminde ise analitik düşünme ekseni ile çözüm sürecinde oluşacak olan yapıyı oluşturmaya başladıkları ve daha sonra oluşacak olan son durumdaki büyük yapıya odaklanıp daha bütüncül düşündükleri ve sorunun yönergesindeki verilen ayrıntıları dikkate almadıkları görülmüştür. Son problemin çözüm sürecinde ise bütüncül düşünme ekseniyle oluşturulacak olan birleşik büyük şekildeki ayrıntıları dikkate almadıkları ve çözüm sürecinde sadece sonuca odaklandıkları gözlenmiştir. Öğrencilerin problem çözme sürecinde daha çok destekleyici-sözel akıl yürütme yapma eğiliminde oldukları fark edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Aparat, aparatlı matematik problemi, manipülatif, problem çözme, matematik eğitimi.