Akademik Veri Yönetim Sistemi
STUDIES IN PSYCHOLOGY-PSIKOLOJI CALISMALARI DERGISI, cilt.42, ss.257-290, 2022 (ESCI)
Son yıllarda teknoloji aracılığı ile oluşturulan sanal danışan uygulamalarının
geleneksel uygulama ve eğitim yöntemlerine alternatif olarak çeşitli sağlık
disiplinlerinde kullanıldığı, ancak psikolojik sağlık alanında görece yeni
gündeme geldiği görülmektedir. Bu çalışmada, henüz kullanımı yaygınlaşmamış
olan psikolojik sağlık alanına özgü sanal danışan uygulamalarına yakından
bakabilme amacı ile alanyazındaki bilimsel araştırma desenlerinin temel alındığı
çalışmaların sistematik olarak incelenmesi hedeflenmiştir. Tarama kapsamını
geniş tutmak üzere ilgili anahtar kelimeler ile oluşturulmuş arama terimleri
aracılığıyla Web of Science ve Scopus veritabanları taranmıştır. Dahil etme
kriterleri doğrultusunda psikoloji ve psikiyatri eğitimi kapsamındaki sanal danışan
uygulamalarını içeren 16 araştırma sistematik olarak incelenmiştir. Bulgular,
bilimsel çalışmaların amaçları, bu çalışmalarda kullanılan sanal uygulamaların
özellikleri, çalışmaların değerlendirme amaçlı kullandığı ölçüm araçları ve son
olarak çalışmaların ulaştığı sonuçlar kapsamında değerlendirilmiştir. Bu derleme
çalışmasının bulguları sonucunda çeşitli tasarım ve teknik özelliklere sahip sanal
danışan uygulamalarının geliştirildiği görülmüştür. Araştırmaların amaçlarına
göre kullanılan ölçüm yöntemleri incelendiğinde ölçümlerin birbirinden
farklılaştığı bulunmuştur. Araştırmaların bulgularına bakıldığında, sanal danışan
uygulamalarına ilişkin kullanıcı deneyimini ölçen çalışmalar bu uygulamaların
katılımcılar tarafından ağırlıklı olarak olumlu yönde değerlendirildiğini
göstermektedir. Ayrıca bu uygulamaların psikolojik sorunları değerlendirme
becerisi başta olmak üzere, empatik iletişim becerisi, görüşmeye ilişkin özyeterlik gibi çeşitli açılara yönelik katılımcıları geliştirdiği görülmüştür.
Yine de uygulamalar esnasında yaşanılan bazı aksaklıklar ve uygulamaların
geliştirilmesine yönelik sunulan geribildirimler de mevcuttur. Bu bağlamda sanal
danışan uygulamalarının güvenli ve destekleyici bir deneyimleme aracı olarak,
psikolojik görüşme eğitiminde kullanımının ümit vadettiği çıkarımı yapılabilir.
Yine de mevcut araştırmalardaki kısıtlılıklar göz önünde bulundurulduğunda,
psikolojik görüşme eğitimine yönelik teknolojinin daha etkin ve başarılı şekilde
kullanılabilmesi ve önerilen uygulamaların etkinliğinin kapsamlı bir şekilde
anlaşılabilmesi için hem sanal danışan tasarımı hem araştırma deseni açısından
farklı yöntemlerin hesaba katıldığı daha fazla sayıda deneysel çalışmaya ihtiyaç
duyulmaktadır