Balkan Geography and Ottoman on the Axis of Orientalism and Balkanism-Oryantalizm ve Balkanizm Ekseninde Balkan Coğrafyası ve Osmanlı

Arslan B.

Balkan Zirvesi 8. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi , Podgorica, Montenegro, 2 - 07 July 2023

  • Publication Type: Conference Paper / Unpublished
  • City: Podgorica
  • Country: Montenegro
  • Dokuz Eylül University Affiliated: Yes

Abstract

Oryantalizm ve Balkanizm Ekseninde Balkan Coğrafyası ve Osmanlı

                                                                                                          Dr. Bahar Arslan

Özet

Halil İnalcık ya da Kemal Karpat’ın işaret ettiği üzere Balkan kelimesi öncelikle sıradağların olduğu dağlık bir coğrafi üniteye karşılık gelir. Batıdan doğuya doğru uzanan ve Bulgaristan’ı ikiye bölen dağ silsilesine verilen Balkan sözcüğü zamanla tüm bölgeyi içine alacak bir mahiyette kullanılmaya başlanmıştır. Ancak 19.yüzyıldan itibaren aynı kelimenin Balkan coğrafyasında yaşayan toplulukları “öteki” mefhumu üzerinden tanımlayan bir içerik kazandığı anlaşılmaktadır. Nitekim Bulgar edebiyatının en önemli simge isimlerinden Aleko Konstantinov’un 1894’te kaleme aldığı kısa hikayelerinde yer alan Ganyo Balkanski karakterinin çizdiği kaba, medeniyetsiz, hödük profil zamanla yarımadanın halklarını işaret eden genel bir stereotip haline gelir. Gnayo Balkanski gibi örnekler üzerinden Balkan toplulukları bir dışarıdandık üzerinden yabancılaştırıldığı gibi onların yaşadığı coğrafya da bir anda Avrupa’nın banliyösü şeklinde konumlandırılır. Bu makale başlangıç itibariyle sadece coğrafi bir üniteyi işaret etmek üzere kullanılagelen Balkan kelimesinin Oryantalizm ve Balkanizm ekseninde nasıl dezenformasyona uğratıldığının izleklerini sunmak üzere kaleme alınmıştır. Bu bağlamda makale, Balkanların Avrupalı olup olmadığı, eğer değilse onu ayrıştıran niteliklerin neler olabileceği, Avrupa’nın bir parçası olmasına rağmen Balkanları bir anda neyin ya da nelerin doğulu yaptığı, Balkan stereotipinin oluşumunda etkili olan dinamiklerin nasıl değerlendirilebileceği, Osmanlı hakimiyetinin bu stereotipin tecessümüne katkısının olup olmadığı gibi sorularla Oryantalizm ve Balkanizm özelinde oluşturulan önyargılar yumağının sınırlı bir boyutta da olsa mütevazı bir çözümlemesini içermektedir.  Bu itibarla Balkan coğrafyası üzerine yazılacak yeni tarih çalışmalarının Batı merkezli hegemonik bir dilin yeniden üretilmesine hizmet etmemeleri noktasında bir farkındalık yaratılması hedeflenmiştir. Makale ile oluşturulmak istenilen bütün bu açılımlara rağmen gerek oryantalizm gerekse Balkanizm üzerinden inşa edilen literatürün genişliği konunun metedolojik bağlamda ana parametreler üzerinden aktarılmasını zorunlu kılmıştır. Bu doğrultuda Balkan coğrafyası üzerine yazılıp çizilenlerin ana hatlarını anlattığımız dengede fikri bir tartışması yapılırken elde ettiğimiz çıkarımların konunun temel koordinatlarının belirlenmesi bağlamında mütevazı bir başlangıç olması ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Balkanlar, Oryantalizm, Balkanizm, Osmanlı