DEMETER TÜM DOĞANIN ANNESİ


Alpay Adıgüzel Y.

Yaşam Ağacı, sa.1, ss.5-6, 2021 (Hakemsiz Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2021
  • Dergi Adı: Yaşam Ağacı
  • Sayfa Sayıları: ss.5-6
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

DEMETER

TÜM DOĞANIN ANNESİ

Mitoloji: Kelime anlamı olarak “Efsane külliyatı” olarak karşımıza çıkmaktadır. Mit + loji kelimelerinden türemiştir.

Mit/ Mitos ise: Antik Yunancada (isim): “Anlatı, (fiil): (gizli bilgileri) öğretmek, aktarmak” anlamına gelmektedir. Mitoslar bizim aklımızın ötesindeki öz varlığımıza evrensel olan bilgileri anımsatmak için sembolik bir dil kullanır, bu yüzden gizli anlamları bünyesinde bulundurur.

Bu yazıda hepimizin rahatlıkla bulacağı mitolojik öykülerden ziyade, bu efsanelerin içeriğindeki gizemli sembolik anlamlarını toparlamaya çalışacağım.

Demeter, Yunan mitolojisinde Birinci Kuşak Olimpos Tanrıçaları arasında yer alır. Aynı zamanda bazı kültürlerde Toprak Ana olarak geçmekte, doğanın canlanması ile yakından ilişkili olduğundan Anadolu’da ise Kybele ile özdeşleşmiştir. Homeros mitolojisinde “Güzel saçlı kraliçe” ve “Güzel örgülü Demeter”dir. Hesiodos’a göre zaman tanrısı olarak bilinen Kronos (Roma mitolojisinde Satürn) ve Tanrı ve Tanrıçaların anası olarak bilinen Rhea’nın kızlarıdır. Zeus (Roma mitolojisinde Jupiter) dördüncü evliliğini kardeşi olarak da bilinen Bereket Tanrıçası Demeter ile yapmış, bu evlilikten ise Persephone doğmuştur.

Demeter’i görsellerinde genellikle buğday başağı ve sol elinde ise yanan bir meşale ile görürüz. Buğday; hasadı, tarımı dolayısıyla bereketi, ateş ise aşkı sembolize etmektedir. Meşale mitosta geçen yerinin yanı sıra aynı zamanda tüm dünyayı aydınlatan kutsalı bize hatırlatmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Demeter tohumların, doğanın Tanrıçasıdır. İnsanlığa hizmet etmiş ve tarımı hediye etmiş olduğundan tarım tanrıçası olarak da geçmektedir. Demeter’in diğer sembolleri olarak ekin demetini, onu Bitkilerin Hanımefendisi kılan çiçek, meyve ve bitkilere yönelik semboller de görürüz. Rahminin birden çok olmasından dolayı tüm dünyada üretkenlik ve doğurganlığın sembolü olarak Demeter’in kara hayvanı domuzdur. Elinde güvercin ve yunus tutan yılan saçlı olarak tasvirlerinden ise toprak, su ve hava elementleri üzerinde hatta yer altına hâkim olan bir Tanrıça olduğunu bize anlatmaktadır.

 

 

 

ELEUSİS GİZEMLERİNİN ANLAMI

Eleusis; Yunanistan’ın doğusunda ve Atina’nın 22 km batısında yer alan bir kült merkezidir. Buraya Antik Yunan’ın farklı yerlerinden kişiler kendi kişiliklerini, aynı ilk bahardaki doğanın yaptığı gibi yeniden bulmak, Feniks gibi yeniden doğmayı umarak gelirlerdi. Eleusis bölgesi eski zamanlarda Saisaria olarak bilinirdi. Eleusis kelimesinin anlamına baktığımızda “yer altı-mutlu varış yeri” iken Saisaria ise “sırıtan yer altı tanrıçası” anlamına gelmekteydi. MÖ 1580 – 1500 yılları arasında Saisaria diye bilinen bu yerde gizem mabedi terk edilmiş olarak bulunup işgal edilmiş ve Eleusis kültünün bu şekilde başlamış olduğu tahmin edilmektedir. Girit’ten gelen Demeter’in buradaki “ilk gizemlerin kurucusu” olduğu söylenmektedir.

Bu merkezdeki asıl tema, Persephone'nin annesi Demeter ile, yeni mahsullerin bir sonsuzluk biçimi olan eski tohumla yeniden birleştiği zaman yeniden bir araya gelmesiydi. Demeter - https://tr.qaz.wiki/wiki/Demeter

Bu yüzden Demeter ve Persephone adına sekiz büyük bayram vardır. Proerosia, Thesmophoria, Haloa, Khloaia, Mikra Mysteria (Küçük Gizemler), Thargelia (Harman), Skira ve Makra Mysteria (Büyük Gizemler).

Eleusis’deki Demeter kültü bize, ilkbaharı anlatmaktadır. Doğanın yeniden canlanması ve eski tohumlar ile yeniden hayat bulması olduğu aşikardır. İnsanlık açısından ise Elesius, Demeter mitinin derin sembolik anlamlarını içeren ve bu anlamların insanın dönüşümüne aracılık ettiği bir merkezdir.

Eleusis Gizemlerinin mitolojisine baktığımızda, Eleusis’teki pek çok uygulamanın da sembolik anlamını bulmak mümkündür. Bu mit yer yer tekrar edilecek nitelikte sembolik, denemelerle dolu ve aynı zamanda mitik ritsel eylemleri barındırır. Kısaca; Mitolojinin sembolojisi ile kişiler kendi içsel yeraltlarına yolculuk yaptılar, oradan yeryüzünün baharını filizlendirerek yeniden bu dünyaya dönerler. Dyonisos ritleri, yer”üstü” bir deneme yaşatırken, Eleusis kişilere “yer altında” labirentsel bir deneme yaşatıyordu ve iki tür deneyim tekamülün farklı aşamalarında tamamlayıcı olarak mitolojide yerlerini almaktadırlar.

Özet olarak; Persephone Hades tarafından kaçırıldıktan sonra Demeter kızını elinde meşale ile arar ancak bulamaz. Onuncu gün her şeyi gören Güneş Tanrısı Helios, Demeter’e tüm gördüklerini anlattıktan sonra Demeter üzüntüsünden tüm Tanrıçalık görevlerini Olimpos’u terk eder. Tanrıçadan mahrum kalan Dünya ise kıtlığa girer. Olimposu terk ettikten sonra Eleusis’de uzun süre bulunan Demeter, birçok şey yaşar. Yeryüzündeki tüm insanların açlıktan öleceğinden korkan Zeus, Hermes’i yer altına göndererek Persephone’nin Demeter ile kavuşmasını sağlar ancak Persephone hadeste bir şey yenmesi yasak olduğundan, nar tanesi yediği için tekrar yer altına dönmesi gerekmektedir. Bu durumu çözecek bir çözüm bulur Zeus. Persephone, yılın belirli ayları Hades’le birlikte yer altında kalarak ölülerin kraliçesi olacak, yani kış yaşanacak diğer aylarda ise annesiyle birlikte yeryüzüne olacak ve bahar yaşanacaktır. Persephone’nin yeryüzüne gelişine sevinen Tanrıça Demeter toprağı çiçekler ve ekinlerle kaplar, gittiğinde ise onları soldurur. Böylece Demeter mevsimlerin de Tanrıçası olmuş olur.

Madem Persephone önümüzdeki günlerde yeryüzüne geliyor, içimizdeki ölü olan şeylerin tohumlarından yeni ekinler ekme zamanı. Tecrübelerimiz bizim en değerli ata tohumumuz. Ardımızda bırakmamız gereken, artık bizi yer altına çeken şeyleri dönüştürüp elimizdeki bilgelik meşalesi yardımıyla kendimizi bulma, yeryüzüne çıkma ve tecrübelerimizle yeni başaklar verme zamanı. Haydi bu çağrı hepimize.

“Tohumun, at kestanesi içinde olduğunu bilirsin;

Bilirsin, tohumun içinde de ağacın tomurcuklarının

Kestanelerin ve ağacın siluetinin olduğunu.

İnsan bedeninin içinde de yine bir insan bedeni…”

                                                         Hintli şair Kabir

 

Yonca Alpay

Şubat-2021

Aktiffelsefe Alsancak

 

 

 

 

Roger J. Woolger (2012) İçimizdeki Tanrıça. İstanbul: Meta Yayınları

http://www.feniksdergi.org/eleusis-gizemleri-demeter-miti-gizem-merkezi-olmak-ne-demektir/

http://www.feniksdergi.org/zeus-olimposun-krali/

http://www.feniksdergi.org/antik-grek-mitleri-ve-arkeoloji/

https://tr.qaz.wiki/wiki/Demeter

https://www.tarihlisanat.com/demeter-bereket-tanricasi/