Akademik Veri Yönetim Sistemi
14. Uluslararası Sterilizasyon Dezenfeksiyon Kongresi, Antalya, Türkiye, 4 - 08 Aralık 2024, ss.83-85, (Özet Bildiri)
AMAÇ
El hijyeni, sağlık kurumlarında mikroorganizmaların (antimikrobiyal direnci yüksek olanlar dahil) yayılımının önlenmesi, hasta güvenliğinin sağlanması ve sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların (SHİE) önlenmesinde en kolay ve en etkili enfeksiyon kontrol önlemidir. El hijyenine uyumun artırılmasının SHİE hızlarında %50’ye varan azalma sağladığı gösterilmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sağlık kurumlarında SHİE’lerin önlenmesi için el hijyeni çok bileşenli iyileştirme stratejisinin kullanımını önermektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye’de yataklı sağlık kurumlarında el hijyeni multimodal iyileştirme stratejisini desteklemektedir. Multimodal strateji 5 bileşenden oluşmaktadır: 1) sistem değişikliği, alkol bazlı el antiseptiklerinin tüm sağlık bakım alanlarında bulundurulması, 2) sağlık çalışanlarının eğitimi, 3) el hijyeni uygulamalarının izlenmesi ve geri bildirim verilmesi, 4) çalışma alanlarında görsel hatırlatıcıların bulundurulması, 5) kurumda güvenlik ikliminin sağlanması. Bu çalışma kurumumuzda 2014-2023 yılını kapsayan 10 yıllık dönemde uygulanan el hijyeni çok bileşenli iyileştirme stratejisinin el hijyeni uyum oranlarına etkisinin araştırılması amaçlandı.
YÖNTEM
DSÖ önerileri doğrultusunda, sağlık çalışanlarının el hijyeninde 5 endikasyona uyum oranları doğrudan el hijyeni gözlemleri ile takip edilmektedir. El hijyeni gözlemlerinden elde edilen veriler Ulusal Sağlık Hizmeti İlişkili Enfeksiyonlar Sürveyans Ağına (UHİESA) kaydedilmektedir. Bu çalışmada, 2014 ile 2023 arasındaki genel, birimlere ve meslek gruplarına göre el hijyeni uyum oranları değerlendirildi. El hijyeninde uyum oranı 2014-2020 yılları için “uygun el hijyeni sayısı / toplam endikasyon sayısı x 100” formülüyle, 2021 yılı ve sonrası için “uygun el hijyeni eylemi sayısı/toplam fırsat sayısı x 100” formülüyle hesaplandı. Veriler UHİESA’dan elde edildi ve istatistiksel analiz için Microsoft Excel (Microsoft Corp., ABD) kullanıldı.
BULGULAR
On yıllık dönemde toplam 14221 endikasyon gözlendi ve bu endikasyonların 10478’inde (%73,7) uygun el hijyeni sağlandığı tespit edildi. El hijyeni uyum oranı 2014 yılında %57 iken, 2020 yılında %82,5’e kadar yükseldiği tespit edildi. Takip eden 2021 yılında %71,3’e, 2022 yılında %68,8’e düştüğü, ancak 2023 yılında tekrar %77,5’e yükseldiği belirlendi (Şekil 1). Birimlere ve meslek gruplarına göre el hijyeni uyum oranlarında değişim Tablo 1’de verildi. El hijyeni uyum oranı en yüksek olan üç birim yenidoğan yoğun bakım (%83,2), anestezi yoğun bakım (%81,8) ve çocuk yoğun bakım (%79,2) oldu. Meslek gruplarına göre bakıldığında, %79,5 ile en yüksek uyumu hemşireler ve en düşük uyumu doktorlar (%54,4) göstermiştir.
SONUÇ ve TARTIŞMA
Genel olarak el hijyeni uyum oranları 2014 yılında en düşük iken, el hijyeni iyileştirme stratejilerinin uygulamasının yaygınlaşması ile uyum oranlarının giderek arttığı gözlendi. El hijyeni uyum oranı en yüksek 2020 yılında tespit edildi ve COVID-19 pandemisinin bu yüksekliğe katkı sağladığı düşünüldü. Pandeminin getirdiği yoğun iş yüküne bağlı tükenmişlik ve personel dağılımındaki değişimler sebebiyle el hijyeni uyum oranları 2021 ve 2022 yıllarında düşüş gösterdi. Bu azalmada 2021 yılındaki USHİESA’daki genel uyumun hesaplanmasındaki yöntem ve formül değişikliğinin de etkisi olduğu akılda tutulmalıdır. Eğitimlerin arttırılması ile, el hijyeni uyum oranı 2023 yılında tekrar artış gösterdi.
Sonuç olarak meslek grupları ve birimlere göre yıllar içindeki değişim incelendiğinde, pandeminin genel olarak sağlık çalışanlarında el hijyeni farkındalığını ve uyumunu artırmada olumlu etkisi olduğu ancak ilerleyen pandemi dönemlerinde bu etkinin azaldığı görülmektedir. Bu nedenle pandeminin dolaylı olarak yarattığı bu durum, DSÖ’nün çok bileşenli el hijyeni iyileştirme stratejisinin hastanelerde sürdürülmesi ve bu kapsamda kurumsal güvenlik ikliminin inşa edilmesinde uzun vadeli bir fırsata çevrilmelidir.