Tarihi Yeniden Kurgularken: The Turkish Embassy Letters (1763) Çevirileri

Gündüz A., İnce S.

BOLU ABANT İZZET BAYSAL ÜNİVERSİTESİ ULUSLARARASI AKADEMİK ÇEVİRİBİLİM ÇALIŞMALARI KONGRESİ, Bolu, Turkey, 29 September - 01 October 2022, pp.92

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Bolu
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.92
  • Dokuz Eylül University Affiliated: Yes

Abstract

Lady Mary Wortley Montagu (1689-1762) Lale devri başlarında Osmanlı Devleti’nde bulunmuş İngiliz kadın bir yazardır. Eşi Edward Wortley Montagu İngiltere’nin Osmanlı büyükelçisi olarak İstanbul’a atanınca 1716 yılında İstanbul’a gelmiş ve yaklaşık iki yıl burada yaşamıştır. Bu prestijli konumu sayesinde önemli Osmanlı kadınları ile tanışan Montagu, bu sayede bazı haremlere girebilmiş ve Osmanlı hakkında ilk elden bilgi edinmiştir. Yaşadıklarını ve izlenimlerini İngiltere’deki arkadaşlarına anlatan birçok mektup yazmıştır. Montagu yazdığı mektupları İstanbul’dan döndükten sonra bir araya getirmiş olmasına rağmen eser ancak ölümünden sonra 1763 yılında The Turkish Embassy Letters adıyla basılabilmiştir. Ahmet Refik tarafından çevrilen ve Tarihi Osmani Encümeni Mecmuası’nda tefrika olarak yayınlanan The Turkish Embassy Letters Cumhuriyet döneminde Türkçe’ye çevrilen ilk seyahat eseridir. Eser 1933 yılında “Şark Mektupları” adıyla Genç Türk Kitaphanesi’nde kitap olarak basılmıştır. Kapağında büyük harflerle “Tarih” yazan esere Ahmet Refik tarafından yazılan önsözde yine tarih yönüne vurgu yapılarak “tarihimizde göz ardı edilmiş Sultan III. Ahmed döneminin en önemli tarihi vesikası” (1933) denmiştir. Yapılan ön araştırmada elde edilen bütünceye göre İngilizce’den Türkçe’ye en çok çevrilen seyahat eseri de The Turkish Embassy Letters’tır. Fransız sosyolog ve araştırmacı Pierre Bourdieu “Düşüncelerin Uluslararası Dolaşımının Toplumsal Koşulları” (Les conditions sociales de la circulation internationale des idées) (1990) isimli çalışmasında metinlerin bağlamları olmadan dolaştığını, ürünü oldukları üretim alanını beraberlerinde götürmediklerini ve farklı bir üretim alanının parçası olan alıcıların, alımlama alanının yapısına göre bu metinleri yeniden yorumladıklarını aktarır. Bir diğer deyişle, yabancı bir eserin anlamı ve işlevinin belirlenmesinde üretildiği alan kadar alımlandığı alan da önemlidir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı Montagu’nün The Turkish Embassy Letters isimli seyahatnamesinin üretildiği alandaki anlam ve işlevleri ile Türkçeye yapılan çeviriler yoluyla girdiği yeni alandaki anlam ve işlevlerini sorunsallaştırmaktır. Eserin Türkçe’ye yapılan çevirilerinde seyahatnamelere ne tür anlamlar ve işlevler yüklendiği sosyolojik bir bakış açısıyla tartışmaya açılacaktır. Anahtar Kelimeler: Çeviri, yeniden çeviri, seyahat yazımı, seyahatname, sosyolojik inceleme, Bourdieu.