Büyük Ölçekli Kentsel Projeler Olarak İzmir’de Alışveriş Merkezlerinin Mekânsal Gelişimi


Creative Commons License

Bal E., Altun T. D.

EGE COĞRAFYA DERGİSİ, cilt.31, sa.1, ss.175-192, 2022 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 31 Sayı: 1
  • Basım Tarihi: 2022
  • Dergi Adı: EGE COĞRAFYA DERGİSİ
  • Derginin Tarandığı İndeksler: TR DİZİN (ULAKBİM), Index Copernicus
  • Sayfa Sayıları: ss.175-192
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Günümüzde kentsel projeler içinde alışveriş merkezleri sermaye birikim süreçlerinin en kârlı yatırım alanlarından biri olarak öne çıkmaktadır. Küreselleşme ile birlikte sermayenin dünya coğrafyaları üzerinde sınırsız bir biçimde dolaşımı, tüketim alışkanlıkları üzerinde de önemli dönüşümler yaratmıştır. Bugün gelinen noktada kentsel mekân, tüketimin bu hâkim rolüne uyum gösterecek bir biçimde yeniden organize edilmekte, bu organizasyonda dinlence ve eğlencenin tüketim odaklı düğüm noktaları ise büyük ölçekli alışveriş merkezleri olarak belirginlik kazanmaktadır. Alışveriş merkezleri, yer seçimleri, vaziyet planı organizasyonları ve mekânsal örüntüleri ile kendilerini kent merkezinden soyutlayarak, ona bir alternatif olarak tanımlamakta ve sunmaktadırlar. Böylece günümüz alışveriş merkezleri içinde sadece tüketmeye odaklı bir gerçeklik yaratılmaktadır. Türkiye’de ilk alışveriş merkezinin görüldüğü İstanbul’un ardından diğer büyük kentlerde de benzer bir gelişimin izlenmiş; İzmir kenti de özellikle 2000’li yıllarla ve giderek ivmelenen bir biçimde alışveriş merkezi üretimine sahne olmuştur. İzmir’deki alışveriş merkezleri literatürde farklı sosyo-mekânsal çalışmalara konu olmuş olsa da kentteki tüm alışveriş merkezlerinin tarihsel süreçteki mekânsal gelişimlerine bütünsel bir biçimde odaklanan bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma, İzmir’deki alışveriş merkezlerinin kentteki gelişim süreçlerini ortaya koymakta; metropol kent bütününde yer alan alışveriş merkezlerini, kentteki konumları, yer seçim kararları, plan şemaları ve mekânsal örgütlenmeleri bağlamında analiz ederek çıkarımlarda bulunmaktadır. Yapılan incelemelerde İzmir kentinde alışveriş merkezlerinin kentin tüm ana lokasyonlarına yayılım gösterdikleri, önemli ulaşım arterleri ile güçlü bir bağlantı içinde oldukları, yıllar içinde plan tipolojileri ve plan şemaları ile çeşitliliğe gitseler de kentsel dokuyla bütünleşemeyen bir yapısal eğilimde oldukları bulgulanmıştır. 

Today, among urban projects, shopping centers stand out as one of the most profitable investment areas of capital accumulation processes. With globalization, the unlimited circulation of capital in all over the world has also transformed the consumption habits. At the present, the urban space is being reorganized throughout to this dominant role of consumption, and in this organization, the consumption-oriented nodes of leisure and entertainment become prominent as large-scale shopping centers. Shopping centers is defined and presented as an alternative to the city center by isolating with their location choices, site plan organizations and spatial patterns. Thus, it has been created a reality focused only on consumption in today's shopping malls. After Istanbul, where the first shopping center was seen in Turkey, a similar development was observed in other big cities. The city of Izmir has also witnessed the production of shopping malls, especially in the 2000s with an increased momentum. Although shopping centers in Izmir have been the subject of different socio-spatial studies in the literature, there is no study that holistically focusing on the spatial development of all shopping centers. This study reveals the development processes of shopping centers in İzmir and analyses the centers in the metropolitan city with their location and location selection decisions, plan schemes and spatial organization. It has been found that the shopping centers in the city of Izmir are spread over all the main locations of the city, they are in a strong connection with the important transportation arteries, but also although they have diversified with plan typologies and plan schemes over the years, cannot integrate with the urban texture.