Akademik Veri Yönetim Sistemi
ULUSLARARASI GÖBEKLİTEPE SOSYAL VE BEŞERİ BİLİMLER KONGRESİ, Şanlıurfa, Türkiye, 5 - 07 Haziran 2020, ss.229-250
Âmir b. Şerâhîl eş-Şa’bî (v.103/721) hicrî birinci asrın ilk çeyreğinden ikinci
asrın başlarına kadar Ku’fe’de yaşamış, döneminin oldukça çalkantılı olan siyasi ve
toplumsal olaylarının büyük bir bölümünde yer almış önemli bir isimdir. Bazı
münekkidler tarafından ismi, ravilerin durumları hakkında araştırmalar yapan ve isnad
sistemini başlatan ilk kişi olarak zikredilmektedir. Hadis alanındaki yetkinliği dışında,
kıraat, siyer, megazi, şiir, cebir gibi alanlarda da uzmandır. Onun ilmi birikimi, hadis /
sünnet bilgisi, kıvrak zekası ve keskin ferasetiyle ortaya koymuş olduğu fetvaları,
yaşadığı dönem içerisinde ön plana çıkmasını sağlamış, kendisine pek çok hususta
ilmine ve görüşlerine başvurulan ruhle bir kişi olma özelliği kazandırmıştır. Yaşadığı
devrin idarecileri tarafından takdir edilip kendisine kadılık, hazinedarlık, katiplik gibi
birtakım görevler verilmiş, ilim meclislerinin aranılan siması olmuştur. Sahabe nesli,
onun fikren yetişmesini sağlayan nesildir. Yaklaşık beş yüz kadar sahabîyi görmüş,
sohbetlerinde bulunmuş ve birçoğundan hadis almıştır. Sahabe dönemine yakınlığı ve
Hadis ilmine düşkünlüğü sebebiyle, onun öne çıktığı alan daha çok hadisçiliği
olmuştur. Bununla birlikte yaşadığı coğrafyanın, aklı, fıkhî düşünceyi, muhakeme
metodlarını, rey ve kıyası ön plana çıkarmasıyla kendisini gösteren, devrinin en
önemli ilim merkezlerinden biri olması; buna mukabil Amir b. Şerâhîl eş-Şa’bî’nin en
şiddetli rey aleyhtarlarından biri olarak kabul edilmesi, bizi onun kendi ictihadlarında
sünnetin ve re’yin konumunu araştırmaya sevk etmiştir. Aynı zamanda Kûfe ekolünün
temellerini atan Abdullah b. Mes’ûd’un öğrencisi Ebû Hanife’nin de hocası olan Âmir
b. Şerâhîl eş-Şa’bî’nin her ne kadar re’yi eleştiren pek çok sözü rivayet edilmiş olsa
da, fetvalarında re’y ve kıyastan oldukça istifade etmiş olduğu da görülmektedir. Bu
çalışmada Şa’bî’nin hayatı, yetiştiği ortam, hadis ilmindeki yeri, hadis
münekkidlerinin ve mezheplerin kendisine bakışı, hadis ve tefekkuh merkezli
yaklaşımları ele alınacaktır.
'Amir bin Sharahil al-Sha'bi (v. 103/721) is an important figure who lived in
Ku’fa between the first quarter of the first century and the beginning of the second century of the hegira, and took part in a large part of the highly turbulent political and
social events of his period. His name is adverted by some of the critics as the first
person to conduct the first research regarding the situation of narrators and to launch
the isnad system. Apart from his competence in the hadith field, he is also an expert in
fields such as recitation, siyer, megazi, poetry and algebra. His fatwas which he had
set forth with his wisdom, hadith/sunnah knowledge, mental agility and sharp
foresight allowed him to rise to prominence and become a person whom his
knowledge and opinions are consulted. He was appreciated by the administrators of
the period he lived in, and he had been given some duties such as judgment, clerkship,
and treasurership, and became the sought-after figure of the scientific assemblies. The
generation of the Companions is the one that allowed him to self-improve
intellectually. He had seen about five hundred Companions, had conversations with
and taken hadiths from many of them. Due to his proximity to the Companions period
and his fondness for Hadith knowledge, he rather shone out with his hadith expertise.
Nevertheless, the fact that the geography in which he used to live in was one of the
most important science centers of its era, which shows itself with its mind, fiqh
thought, reasoning methods, ra’y and comparisons and on the other hand, 'Amir bin
Sharahil al-Sha'bi as one of the most deprecators of ra’y has led us to examine the
position of sunnah and ra’y in his own jurisprudence. Even though many words of
'Amir bin Sharahil al-Sha'bi, who also was the teacher of Abu Hanifa, a student of
Abdullah bin Mas’ûd, who laid the foundations of the Kufah school, criticizing ra’y
have been narrated, he also benefited from the ra’y and comparison in his fatwahs. In
this study, the life of Sha'bi, the place where he grew up, his place in the hadith
science the hadith and contemplation-based approaches of Sha’bi will be discussed in
general terms.