Akademik Veri Yönetim Sistemi
Kotodama İstanbul Academia 1, Esen,Esin, Editör, Japoncadan Türkçeye İlk “Karşılaştırmalı” Edebiyat Kuramı Çevirisi Derinliğin Keşfi’nde Shōyō Tsubouchı Ve Sōsekı Natsume’nin İzleri, İstanbul, ss.121-147, 2022
Kōjin Karatani’nin Derinliğin Keşfi—Modern Japon Edebiyatının Kökenleri
yapıtı kâh Batı edebiyatının tesiri altında kâh ona direnerek kâh onu
bozarak gerçekleşen Japon modern edebiyatının şekillenme sürecini,
post-yapısalcı kuramlar aracılığıyla bir karşılaştırmalı yapı-sökümsel
çözümlemeye tabi tutarak eleştirir ve yeni bakış açıları sunar.
Japonya’nın vazgeçilmez edebiyat kuramı kitaplarından olan yapıt
bilhassa 1993’teki İngilizce çevirisinden sonra Batı’da ve giderek tüm
dünyada akademik ve edebî çevrelerde Japon edebiyatının Batı ve Çin
edebiyatları ile olan etkileşimi üzerine en çok başvurulan kuramsal
karşılaştırmalı edebiyat kaynaklarından biri haline gelmiştir. Aslında
Derinliğin Keşfi tipik bir karşılaştırmalı edebiyat çalışması değildir.
Buna rağmen, kitabın özellikle uluslararası alımlanmasına baktığımız
zaman, fiilen evrensel, kültürler-ötesi bir karşılaştırmalı araştırma
olarak okunageldiğini söylemek yerinde olacaktır. Bu makalede, kitabın
karşılaştırmalı, kuramsal perspektif kazanmasında etkili olan (Japon)
kaynakların neler oldukları sualini yanıtlamaya çalıştık ve sadece
Japonya’nın değil, belki de dünyanın (erken) postmodern anlamda ilk
yazın kuramı projelerinden biri olan Sōseki Natsume’nin Edebiyat Kuramı
ve onun öncülü Shōyō Tsubouchi’nin Romanın Özü çalışmalarının
Karatani’ye esin kaynağı olduğunu saptadık. Her iki eserin (bilhassa
Edebiyat Kuramı’nın) hem postmodern biçimci-yapısalcı akımları
öncelediğini hem de karşılaştırmalı edebiyat perspektifine sahip
olduklarını gösterdik. Bu yönleriyle Derinliğin Keşfi’nde çok bariz olan
karşılaştırmalı yöntembilimin yerel kaynakları olduklarını belirttik.
Ayrıca, 2011’de Türkçeye çevrilen kitabın nasıl Japon edebiyatı
araştırmalarından ziyade bilhassa Türk edebiyatı ve kısmen
karşılaştırmalı edebiyat alanlarında başvurulan bir kaynak işlevi
görmeye başladığına ve bunun olası sebeplerine değindik. Bu çalışmayla
başta karşılaştırmalı edebiyat ve Japon edebiyatı olmak üzere diğer
edebiyat ve filoloji ile ilgili disiplin ve alanlara yeni kuramsal
perspektifler sunmayı amaçlıyoruz.