Akademik Veri Yönetim Sistemi
Yapı, sa.427, ss.108-115, 2017 (Hakemli Dergi)
İzmir’in Endüstri Mirasını
oluşturan ve özelleştirmeler sonrası boşalan önemli kentsel boşluklarının en
büyük ve önemli olanlarından birisi de Tekel’e ait fabrika yerleşkeleridir.
Tekel’e ait depo ya da yönetim birimlerine ait çeşitli yapılar kent içinde yer
almakla birlikte içki ve tütün fabrikalarına ait yerleşkeler günümüzde, kentin
önemli gelişme noktaları ve akslarında konumlanmaktadırlar. Bu nedenle de
farklı işlevlerle dönüştürülmeleri ve/veya kullanılmaları gündeme gelmektedir.
Tarihsel Sürece bakıldığında; İzmir
İçki Fabrikasının, o dönemki adıyla Aydın Bira fabrikasının kurulduğu 1912
yılından önce İzmir’de küçük imalathanelerde bira, rakı ve şarap üretimi
yapıldığı çeşitli kaynaklarda aktarılmaktadır. Söz konusu işletmeler tarafından
üretilen alkollü içkilerin, endüstriyel bir tesiste üretiminin başlangıcı ise
Bomonti-Nektar ortaklığı ile kurulan Aydın Bira Fabrikası ile başlamaktadır.
Aydın Bira Fabrikası 1940’lı yıllarda Tekel’e devredilmiştir. Fabrika’nın
Tekel’e devredilmesi ile yerleşkedeki idari yapı, üretim biçimi ve dolayısı ile
de yapı kurgusunun değiştiği görülmektedir.
1944 yılında Yerleşkede hammadde girip, şişelenmiş ürün çıkacak biçimde
rakı üretimi başlamıştır. Bu dönemden sonra Tekel İzmir Şarap ve Rakı Fabrikası
olarak adlandırılan yerleşke üretim süreci sonlandırılana kadar şarap ve rakı
üretimine devam etmiş, rakı üretimi önem kazanarak yerleşkeye eklemlenen üretim
birimleri, depo mekanları ve diğer mekanlar ile günümüzdeki halini almıştır.
Belirli sınırları olması, bir
üretim biçimine hizmet eden yapıları barındırması ve bir sanayi yerleşkesi
karakteristiğini taşıması bakımından Endüstri Mirası olarak
değerlendirilebilecek nitelikte yapılar bütününü oluşturmaktadır.
Makale kapsamında; Yerleşke
içerisinde yer alan içki üretimi gerçekleştirilen yapıların mimari ve taşıyıcı
sistem özellikleri geçirdikleri süreç üzerinden tariflenmektedir.