Akademik Veri Yönetim Sistemi
Selçuk Üniversitesi IX. Uluslararası Batı Kültürleri ve Edebiyatları Araştırmaları Sempozyumu, Konya, Türkiye, 15 - 17 Eylül 2025, ss.1, (Özet Bildiri)
Harem kavramı geçmişten günümüze kadar farklı anlam yükleriyle çeşitli metin türlerinde konu edinilmiş bir temadır. Özellikle Binbir Gece Masalları ve çevirilerinin etkisiyle zenginleşen harem külliyatı, farklı dönemlerde farklı ideolojik yapılar ve dönemsel normlarla şekillenen bir olgu haline gelmiştir. Harem kavramının sözlük anlamına bakıldığında farklı biçimlerde tanımlandığı görülmekle birlikte esasında gizli, örtülü ve kutsal yer anlamına gelmektedir. Ancak özellikle Binbir Gece Masalları’nın etrafında şekillenen harem anlatılarının, Batının Doğuyu egzotikleştirme ve erotikleştirme yolunda bir araç olarak kullanıldığı görülmektedir. Oryantalist söylemin sıklıkla bu amaçla yer verdiği harem temasının yansımaları edebiyat ve sanat alanlarında görülebilir. Binbir Gece Masalları’nın haremi kurgu boyutunda konu edindiğini söylemek yanlış olmayacaktır. Haremin gerçeklik ölçütü ise nispeten tartışmalı bir konu olmuştur. On sekizinci yüzyıldan itibaren Batılı erkek seyyahların farklı amaçlarla Doğu’ya yaptıkları seferlerin sayısı artmış, harem her daim bu doğrultuda bir merak unsuru olmuştur. Ancak haremin, mahrem alanı olarak kabul edilmesi nedeniyle bu seyyahların ziyaret arzusu merak boyutunda kalmıştır. Öte yandan bu durum Batılı hanımlar için geçerli olmamış, özellikle eşlerinin görevleri aracılığıyla İstanbul’a gelen hanımlar mevkileri sayesinde hareme bizzat ziyarette bulunmuştur. Bu duruma en iyi (?) örnek Lady Mary Montagu olmuş, Batılı erkek seyyahların harem hakkında öngördükleri yanlış temsilleri mektuplarında eleştirici bir dille düzeltmiştir. Öyle ki bu mektuplar sonraki dönemde derlenerek pek çok farklı dile çevrilerek yeniden basılmış ve harem anlatılarının gerçeklik boyutunda etkili bir temsil oluşturmuştur. Bu çalışma ise harem anlatılarının tarihi kurgu alanındaki temsilini araştırmayı amaçlamaktadır. Araştırma, bu anlatıların zamansal gelişimine odaklanarak, tarihi kurgu alanında harem anlatılarının bir alanyazınını oluşturmayı hedeflemektedir. Böylece bu temsillerin, kurgudaki kaynak örneği olan Binbir Gece Masalları ve kurgu dışı popüler metni Lady Mary Montagu’nün Türkiye Mektupları’ndan ne derecede etkilendikleri, dönemin yaygın ideolojik ve poetik normlarının anlatı ve alanyazını nasıl şekillendirdiğinin bir tablosu/profili çıkarılacaktır. Bu tablo/profil, tarihi kurgu olarak ortaya çıkan harem anlatılarının kaynak kültürleriyle birlikte –özellikle Fransa, İngiltere gibi Batı toplumları- çeviri yoluyla girdiği Türkiye alanyazını kapsamında da ele alınacaktır.