Akademik Veri Yönetim Sistemi
Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, cilt.9, sa.2, ss.135-173, 2022 (Hakemli Dergi)
Tarih bilimi nitel araştırma yaklaşımları arasında edebiyat, sosyoloji, dilbilim, eğitim
bilimleri gibi alanlar ile en fazla anlatı araştırması yaklaşımına oturmaktadır. Tarih
araştırmalarında özellikle yakın dönemleri ele alan pek çok araştırmada nitel veri
kaynağı olarak sözlü tarih çalışması yapılmaktadır. Sözlü tarih çalışmalarının nitel
araştırmaların görüşme(mülakat) ve anket yöntemlerinden ayıran/ayrılması gereken
önemli farkları vardır. Bu farklılık tarih biliminin ideografik özelliğinin ve mümkün
olduğunca objektif tarih yazımı çabasının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Bu çalışma
öncelikle bu farklılıkları tanımlayarak sözlü tarih yöntemini netleştirmeyi
amaçlamakta ve son yıllarda sözlü tarihe artan ilgiyi ve yayınlanan çalışmaların
sonuçlarını analiz etmeye çalışmaktadır.
1948 yılında Columbia Üniversitesi’nde kurumsallaşmaya başlayan sözlü tarih
yöntemi bu kurumsallaşma sürecinde çeşitli projeler ve çalışmalar yoluyla çeşitli
konulara odaklanan sözlü tarih arşivleri oluşmasına neden olmuştur. Bu arşivler
sosyal bilim araştırmalarına katkı sağlayacak önemli bilgiler içermektedirler. Bu
çalışma çevrimiçi olarak ulaşılabilen arşiv örneklerinin tamamına ulaşmaya çalışarak
araştırmacılara yardımcı olmayı amaçlamıştır. Çevrimiçi arşivler çevrimiçi olarak
taranmış, çevrimiçi kolay ulaşılabilen örnekler listelenmiş, içerikleri hakkında kısa
bilgi verilmiştir. Yine de gözden kaçan örnekler olabileceği unutulmamalıdır.
Sözlü tarih, P. Thompson’un Geçmişin Sesi kitabında belirttiği üzere tarihin hem en
eski hem de en yeni biçimidir. Disiplinlerarası çalışmalarla tarihin alanını ve
kaynaklarını dikkatli kullanımla genişleten önemli bir değişimin parçasıdır. Gündelik
yaşama ve insana ilişkin her şey sözlü tarihin konusu olabilir. Sözlü tarihin öncelikli
amacı, yaşamöykülerinin ve tanıklıkların anlatıldığı ses veya görüntü yoluyla
kaydedilmiş bir kaynak oluşturmaktır. Hafızanın yanılabilirliği gerçeği nedeniyle
anılar, seyahatnameler ya da biyografi çalışmalarında olduğu gibi hem verilerin
toplanmasında hem de analizinde büyük bir dikkat ve deneyim gereklidir. Yöntemin
netleşmesi, doğru bilgiye ulaşılmasını sağlamak açısından önemlidir. Araştırmanın
planı, sözlü tarihin Dünya’daki ve Türkiye’deki gelişimini açıklayarak başlayacak, sözlü tarih yöntem ve farklılıklarını açıklayarak devam edecek ve çevrimiçi
ulaşılabilen sözlü tarih arşivlerini listeleyerek, bulguların analiz ve değerlendirmesi
ile bitecektir.