El Dokuması Eski Halıların İşlenerek Yeniden Değerlendirilmesi Sektörü ve Sorunları

Öztürk B., Aktürk D. F.

Anatolian Congresses- 8th International Social Sciences Congress, Diyarbakır, Türkiye, 25 - 26 Aralık 2021, ss.327-338

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: Diyarbakır
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.327-338
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türkiye’de el halıcılığı, kültürel ve geleneksel üretimlerden birisidir. Cumhuriyetin ilanından sonra el halısı ve üretimi, ülkenin kalkınması için önemli bir ihtiyaç, istihdam ve ihracat kaynağı olarak görülmüş, II. Dünya Savaşından sonra iç ve dış piyasa için önemli miktarda üretim yapılmıştır. 1990’ların sonuna kadar ekonomi ve turizmin gelişmesiyle el halısı üretiminin arttığı görülmektedir. Bu tarihten sonra makine halıcılığının gelişmesi, AB ile yapılan Gümrük Birliği anlaşması, dünya ticaretinin küreselleşmesi ve Uzak Doğu ülkelerinin insan gücünü hizmete açmasıyla gelişen ucuz fason üretim, Türkiye’de el halısı üretiminin sonunu getirmiştir. Bu süreçte el halısıyla uğraşanlar, evlerde âtıl durumda bulunan, renkleri ve deseni güncel ev dekorasyonuna uymayan eski el halılarını toplayıp işleyerek yeniden yer yaygısı halı olarak satma yolunu bulmuşlardır. Bu iş kolu ilk başta yıpranmış halıların havlarının kısaltılması, canlı renklerde boyanması, çeşitli şekillerde kesilip, kırkyama gibi birleştirilmesi ve patchwork halı olarak satılmasıyla ortaya çıkmıştır. Bu halılar piyasadan oldukça yüksek talep görmüş, zamanla modaya uygun olarak farklı işlemler ve adlar geliştirilerek ilerlemiştir. Günümüzde Türkiye’de el halısı ticareti ile ihracatının büyük bir bölümü bu tip halıların satılmasıyla oluşan ticaretten oluşmaktadır. Bununla birlikte bu sektörün üretim aşamasında yapılan işlemlerden kaynaklı çevresel, nitelikli el dokumalarının tahrip olmasından dolayı kültürel, ülkede eski halı miktarının azalmasından dolayı temin ve ihracat için ödeme sistemindeki engeller gibi sorunları bulunmaktadır. Bu bildiride, geleneksel Türk sanatları kapsamında güncel bir konu olarak, eski el dokuması halıların işlenerek yeniden değerlendirilmesi sektörü, halılara yapılan işlemler ve sektörün içinde bulunduğu sorunlar ile sektör temsilcilerinin bu sorunlara karşı getirdiği önerilere yer verilmektedir. Çalışmada yer alan bilgilerin bir kısmı Dorukhan Fırat Aktürk’ün yüksek lisans tezinden alınmakla birlikte, onun haricinde sektör yayınlarından, haberlerden ve sektör temsilcilerinden gelen bilgilerden yararlanılmıştır.