Hz. Ali Mevlidleri Üzerine

Süleyman Çelebi Türk Kültüründe Mevlit Geleneği , Sivas, Türkiye, 27 - 29 Ekim 2022, cilt.1, ss.241-254

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Cilt numarası: 1
Basıldığı Şehir: Sivas
Basıldığı Ülke: Türkiye
Sayfa Sayıları: ss.241-254
Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Türk İslâm edebiyatında mevlid denilince akla ilk etapta Hz. Muhammed (as)’in doğumunu konu alan eserler gelmektedir. Ancak bazı mevlid tanımlarında da vurgulandığı üzere, diğer bazı din ve tasavvuf büyükleri için de mevlidler yazılmıştır. Bunların başında da Hz. Ali ve Hz. Fatıma mevlidleri gelmektedir. Türk İslâm edebiyatında Hz. Ali için yazılmış on kadar manzum mevlid bulunmaktadır. Şuanki verilere göre Hz. Peygamber’den sonra hakkında en çok mevlid yazılan kişi Hz. Ali’dir.

Hz. Ali, mevlid türünde olduğu kadar, diğer türlerde de hakkında oldukça önemli sayıda eserin verildiği bir şahsiyettir. Hz. Ali Cenk-nâmeleri, Sad-Kelimeler, Nehcü’l-Belâğa tercüme ve şerhleri, Ahid-nâme-i Ali, Emsâl-i Ali tarzındaki eserler, Fazîlet-nâme-i Ali, Hilye-i Ali, Hilye-i Çehâr-yâr-ı Güzîn, Menâkıb-nâme-i Ali…vb. eserler ya doğrudan Hz. Ali’yi konu alan ya da onunla bir şekilde irtibatı olan eserlerdir. İslâm tarihinde “çâr-yâr-ı güzîn” “dört seçilmiş dost”tan biri olan Hz. Ali, Hz. Peygamber’in amca oğlu oluşu, ilk Müslümanlardan biri oluşu ve Hz. Peygamber’e damat oluşu dolayısıyla İslâm tarihinde öne çıkmış şahsiyetlerden biridir. Bununla birlikte onun Türk şâir ve müelliflerce öne çıkarılan en önemli özellikleri cesaret ve kahramanlığı yanında âlim kimliğidir.

Bu tebliğimizde daha önce tespit edilen Hz. Ali mevlidleri ve yine yeni tespit ettiğimiz ve aşağıda metnini verdiğimiz mensur bir velâdet-nâme üzerinden Türk şâirlerinin Hz. Ali’yi nasıl gördükleri ve nasıl anlattıkları ortaya konulacaktır. Tarihte cesaret, kahramanlık ve gözüpekliği ile tanınmış Türk milletinin, Hayber fatihi Hz. Ali’yi kendilerine rol model olarak aldıkları söylenebilir. Hz. Ali, kendisiyle ilgili üretilmiş Türkçe eserlerde, bir gazi-alperen tipinin en iyi timsallerinden biri olarak karşımızda durmaktadır. Türk şâirler, kendilerine rol model olarak aldıkları bu mühim şahsın doğumu, doğumu esnasındaki harikulade hadiseler, doğumu zamanında Hz. Peygamber’in tavırları gibi pek çok hususu, kısacası Hz. Ali’nin mevlidini yazmayı da ihmal etmemişlerdir.