Türkiye’de çalgı yapım geleneği ve ustalığına ilişkin bilginin korunması, bilimsel yönden araştırılması, güncel yöntemlerle ele alınıp yeniden kurgulanarak gelecek kuşaklara aktarılması için lisans düzeyinde eğitim veren, beş farklı bölüm bulunmaktadır. Bununla birlikte Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri ile Güzel Sanatlar Liselerinde, alanla ilgili derslerin takibi ve atölye uygulamaları yapılmaktadır. Örgün eğitimin yanı sıra özel çalgı yapım atölyeleriyle ilişkilenen gençler ise yaygın eğitim koşullarının imkânlarından faydalanmaktadır. Söz konusu geleneğin Geleneksel Çalgı Yapımcılığı ve İcracılığı başlığı ile Somut Olmayan Kültürel Miras Türkiye Ulusal Envanteri Listesi’ne eklendiği, listede yer alan 35 farklı grup sayısı içerisinde en fazla unsur barındıran 4. grup olduğu ve 17 farklı unsur içererek 297 adet genel toplam unsur sayısı içerisinde önemli bir yer teşkil ettiği görülmektedir. Bununla birlikte Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından yürütülmüş bulunan çalışmalar ile somut olmayan kültürel miras taşıyıcılarının tespiti ve kayıt altına alınması sayesinde kültür hayatına katkı sağlayacak önemli sonuçların elde edildiği, söz konusu unsurların korunması için ulusal koruma eylem planlarının ortaya konduğu bilinmektedir. Ne var ki söz konusu plan dahilinde, çalgılar için yurtdışında oldukça yaygınlık kazanmış bir uygulama olduğu gözlemlenen, yapım yarışmaları fikrinin henüz yer almadığı görülmektedir. At, ok atma, cirit, mızrak, kayık yarışları ya da âşık atışmaları gibi sayıları epey çoğaltılabilecek nice değerli örnek nedeniyle Türk kültüründe yarışma olgusunun önemli bir yer teşkil etmekte olduğu söylenebilir. Bu noktadan hareketle bu makalede, çalgı yapım geleneğine ait somut olmayan kültürel miras niteliğindeki bilginin korunması ve aktarımı ile birlikte eserlerin ustaca üretimi, restorasyonu ile yeni fikirlerin önünü açmaya yönelik bir platform olarak yapım yarışmalarının alana sağlayacağı muhtemel katkı tartışılmıştır. Bununla birlikte yurtdışındaki güncel yarışma örnekleri incelenmiş ve bu yarışmaların düzenlendiği ülkelerin, somut olmayan kültürel miras ulusal envanter listelerinde bulunan çalgı yapım alanı ile ilgili unsur sayıları açısından konumu, Türkiye ile karşılaştırmalı biçimde sorgulanmıştır. Bu sorgulama kapsamında, yarışma etkinliği düzenlenen ülkeler arasında, SOKÜM ulusal envanter listesinde kayıtlı bulunan unsur sayısı üzerinden bir karşılaştırma yapıldığında, zengin bir kültürel birikim ve çeşitliliğe sahip olan Türkiye’nin, ulusal envanter listesinde bulunan unsur sayısının yüksekliğine rağmen, bu ülkelerden ayrı bir konumda olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Başta ulusal envanter listesinde yer alan bağlama, çam düdüğü/sipsi, kaval, davul, kabak kemane, tulum, kemençe, rebap, cura, garmon, nağara ve zurna ile abdallık geleneği çalgı yapım ve icracılığı ya da delbekçilik geleneği ile ilgili olmak üzere yarışma organizasyonlarının, bütünüyle rekabet teması üzerine kurgulanmış olmak yerine, tüm katılımcıların kendini kazançlı sayacağı, yaratıcı yönü teşvik edecek ve bilimsel yöntemin önemine işaret edecek biçimde Türkiye’de de planlanması, SOKÜM sözleşmesinin temel amaçları ile de örtüşen önemli kazanımların elde edilmesi açısından yararlı olacaktır.
In Turkey, there are five different departments providing education at the undergraduate level in order to preserve the knowledge about the tradition and mastery of instrument making, to research it scientifically, to deal with it using current methods and to transfer it to the future generations by reconstructing it. In addition, in Vocational and Technical Anatolian High Schools and Fine Arts High Schools, courses related to the field and workshop practices are carried out. Next to formal education, young people who are involved in private instrument making workshops benefit from the opportunities of non-formal education. The tradition in question was added to the Intangible Cultural Heritage Turkey National Inventory List with the title of Traditional Instrument Making and Performance, it is the fourth group with the highest number of 35 different groups in the list and it contains 17 different elements and is important among the overall total number of 297 elements. It is known that important results that will contribute to cultural life have been obtained thanks to the studies carried out by the Ministry of Culture and Tourism and the identification and registration of intangible cultural heritage carriers and that national protection action plans have been put forward for the protection of these elements. However, within the said plan, it seen that the idea of organizing competitions, which is a very common practice abroad for musical instruments, has not yet taken place. It can be said that the phenomenon of competition has an important place in Turkish culture due to many valuable examples such as horse, arrow throwing, javelin, spear, boat races or minstrel battels of words. From this point of view, in this article, the possible contribution of the musical instrument making competitions as a platform to open the way for new ideas through skilful production and restoration of the works together with the preservation and transfer of the intangible cultural heritage of instrument making tradition is discussed. In addition, the current competition examples abroad were examined and the position of the countries where these competitions are held in terms of the number of elements related to the field of musical instrument making in the national inventory lists of intangible cultural heritage was questioned in comparison with Turkey. With scope of this inquiry, when the number of items registered in the ICH national inventory list is compared among the countries where the competition event is held, it is concluded that Turkey, which has a rich cultural background and diversity, is in a different position from these countries despite the high number of items in the national inventory list emerges. Competition organizations, primarily related to the bağlama, sipsi, kaval, drum, kabak kemane, tulum, kemençe, rebap, cura, garmon, nağara- zurna and abdal tradition instrument making/performing or delbek tradition, the instruments which are included in the national inventory list, instead of being entirely based on the theme of competition, it would be beneficial to plant it in Turkey in a way that all participants would consider themselves profitable, encourage the creative aspect and out the importance of the scientific method, in terms of achieving important gains that also overlap with the main objectives of the ICH Convention.
