IV:ULUSLARARASI TAŞ KONGRESİ, İzmir, Turkey, 20 - 25 March 2017, pp.701-722
Afrodisias Antik Kenti Kristalin Mermerlerinin Petrografik Özellikleri,
Kristal Boyutlarının Sınıflandırılması ve Referans Kristalin Mermer
Örnekleri Tane Boyutları ile Karşılaştırılması
Petrographic Properties of Crystalline Marbles of Afrodisias Ancient City, Classification of
Crystal Sizes and Comparison of Grain Size of Reference Crystal Marble Samples
Ramazan HACIMUSTAFAOĞLU1, Fuzuli YAĞMURLU2
1Dokuz Eylül University,Torbalı Vocational School of Higher Education, Natural Building Stones Technology
Program, Torbalı-İzmir, 2Süleyman Demirel Universiy, Departman of Geological Engineerring, Isparta
(ramazan@deu.edu.tr), (fuzuliyagmurlu@sdu.edu.tr)
ÖZ
Afrodisias antik kentinde kullanılan doğal taşların çok büyük bir bölümü, petrografik anlamda metamorfik
kökenli kristalin mermerlerden oluşur. Bu yörede geniş yayılım gösteren Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı
mermerler, Menderes metamorfik istifinin en üst bölümünde, kılıf bölgesi içinde yer alır. Yörede ki mermerler
egemen olarak beyaz, beyazımsı-açık gri arasında değişen çok kalın katmanlı ve masif yapılı olabilen orta
kristalli karbonat kayalardan oluşur. Kristalin mermerlerden oluşan doğal taşların dokusunu meydana getiren
tane boyutları, bu tür kayaların fiziko-mekanik özelliklerinin yanı sıra, fiyatlandırılmalarında ve kullanım
tercihlerinde en önemli parametreyi simgeler. Afrodisias antik kentinde kullanılan kristalin mermerlerin kristal
boyutlarının sınıflandırılması ve Batı Anadolu’da yer alan diğer kristalin mermerlerle (Afyon beyaz, Bursa
Mustafa Kemal Paşa beyaz, Balıkesir Marmara beyaz-grili, Muğla Yatağan beyaz, Denizli Çal kabalar beyazfüme,
Aydın Karacasu beyaz, Uşak Karahallı beyaz-pembe ve Balıkesir Manyas beyaz mermerleri) olan dokusal
benzerliklerin ya da farklılıkların ortaya çıkarılması için detaylı petrografik ve mineralojik analizler yapılmıştır.
Batı Anadolu’da yer alan kristalin mermer türleri ve Afrodisias mermerlerinin ince kesitleri polarizan
mikroskopta fotoğraflanarak, bilgisayarlı görüntülü analiz yöntemi ile kristal boyutları ölçülmüş ve dokusal
özellikleri incelenmiştir. Kristal boyu ölçme işleminde, her bir örnek için, ortalama 500 tane boyut ölçüsü
kullanılmış ve mermerlerin ortalama tane boyutu (OTB) ve maksimum tane boyutları (MTB) belirlenmiştir.
Afyon beyazın ortalama tane boyutu 212 μm, Manyas beyaz mermerinin ise 2150 μm olarak ölçülmüştür. Diğer
mermerlerin OTB'rı 258-572 μm aralığında değişmektedir. Tane boyutları, 100-250 μm ince kristal, 250-1000
μm orta kristal, 1000 μm' den büyük iri kristal olmak üzere bu mermerler için tane boyut tablosu
oluşturulmuştur. Afrodisias kristalin mermerlerinin OTB'ları ise 213-575 μm arasında tespit edilmiştir. Referans
tane boyut tablosuna göre, Afrodisias mermerleri, ince ve orta kristalli mermerler olup, 1000 μm'nin üstünde
OTB sahip iri kristalli tür tespit edilmemiştir. İnce kristalli Afyon beyaz, iri kristalli Manyas beyaz ve OTB
sınıfında yer alan diğer kristalin mermerler, multiple twinning (çift yönlü) ikizlenme gösteren temel bileşimi
kalsitten oluşan granoblastik dokuya sahiptir. Marmara beyaz grili ve Yatağan beyaz mermerlerinin mineral
parajenezinde, kalsitin yanında saçınmış kuvars kristalleri belirgin bir şekilde gözlenmektedir. Afrodisias
kristalin mermerleri ise temel olarak aynı doku özelliğinde olup, kuvarsın daha yaygın olmasının yanısıra,
dolomit ve amfibol mineralleri de bulunmaktadır. Diğer taraftan, referans mermerlerin doku özelliğinde, tane
boyut dağılımları (TBD)(grain size distribution) ve tane sınır geometrisi (TSG)(grain boundry geometry) üç
farklı şekilde tespit edilmiştir. Eş tane boyut-poligonal (ETB-P) (Equigranular-polygonal), farklı tane boyutpoligonal
(FTB-P)(Inequigranular-polygonal) ve farklı tane boyut-grift sınırlar (FTB-GS)(Inequigranularinterlobate)
dır. Kristallerin şekli ise, özşekilli>yarı öz şekilli (ÖŞ-YÖŞ)(euhedral>subhedral) ve yarı öz
şekilli>öz şekilsiz (YÖŞ-ÖŞZ)(subhedral>unhedral) karakterindedir. Genel olarak kalsit kristallerinde yönlenme
çok az olup, 1200 lik açı yapan kristal sınırları gözlenmektedir. Afrodisias mermerlerin tane boyut dağılımları ve
tane sınır geometrileri ise inequigranular-interlobate ve subhedral>unhedral dokusal özelliğindedir. 1200 lik sınır
açısından çoğunlukla sapma, kalsit kristallerinde yönlenme ve şistozite yapısı daha yaygın olduğu belirlenmiştir.
Anahtar kelimeler: Afrodisias mermerleri, Kristalin mermerler, Doğaltaş, Kristal boyut sınıfı, Antik kent, Tane
boyut dağılımı, Afyon beyaz