Research Information System
SÖYLEM, vol.9, no.2, pp.1055-1068, 2024 (Peer-Reviewed Journal)
Deyimlerin gerçek anlamından farklı bir anlam taşıyan, anlatıma çekicilik katan ve genellikle
birden çok sözcük içeren dilsel anlatımlar olarak tanımlanmasının yanı sıra, sözün gücünü ve ikna
ediciliğini artırması dolayısıyla siyasî sözbilim türünde sıklıkla kullanıldığı bilinmektedir.
Deyimlere alanyazında her ne kadar çeşitli çalışmalarda yer verilse de metinlerde bağdaşıklık
ilişkilerini çözümlemeye yönelik kuramlar arasında yer alan ve edimbilimsel yaklaşımı temel alan,
Mann ve Thompson (1987, 1988) tarafından geliştirilmiş olan Sözbilimsel Yapı Kuramı (SYK)
çerçevesinde incelenmemiştir. SYK kapsamında yapılan bu çalışmada deyimlerin ön plana çıkan
ikna ve güdüleme işlevlerinin sözü edilen kuram kapsamında ele alınması amaçlanmaktadır.
SYK’da tümcelerle aktarılan önermeler Sunum Temelli ve Konu Temelli İlişkiler olarak iki grupta
sınıflandırılır. Dinleyiciyi bir şey yapmaya ikna etme, inandırma amacını taşıyan Sunum Temelli
İlişkilerin tersine Konu Temelli İlişkilerde ise daha çok bilgi aktarımı söz konusudur. Sözü geçen
kuram kapsamında ilişkisel önermeyi oluşturan ve önermedeki en önemli unsur olan Çekirdek (Ç)
sözbilimsel ilişkinin odağında yer alır ve metin üreticisinin amacını taşırken Eklenti (E) ise Ç’de
belirtilen amaca hizmet eden iletişimsel işlevi değerlendirir. Çalışmada 2018’de CHP tarafından
düzenlenen 8 adet miting ve 401 dakikalık miting konuşması içinde yer alan deyimler SYK
çerçevesinde incelenmiş, sözü edilen kuram çerçevesinde değerlendirilmiş ve çözümlenmiştir. Sözü
edilen mitinglerde 64 adet deyim %66,37 ile Sunum Temelli İlişkiler kapsamında, diğer bir deyişle,
ikna ve güdüleme işleviyle kullanılmıştır. Çalışmamızda siyasî sözbilimsel ilişkinin merkezindeki
deyimlerin sıklıkla ikna ve güdüleme işlevini temsil eden Sunum Temelli İlişkilerde kodlandığı ve
çoğunlukla Ç’de sunulduğu sonucuna ulaşılmıştır.