Akademik Veri Yönetim Sistemi
VII. Uluslararası Türklerin Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu, Praha, Çek Cumhuriyeti, 2 - 04 Haziran 2023, ss.530-541
SARI UYGURLARIN ÇİN
KAYNAKLARINDAKİ FARKLI ADLARI ÜZERİNE
Sarı
Uygurlar, Çin’de uzun bir geçmişe sahip etnik halklardan biri olup bugün Gansu
eyaletine bağlı Sunan Sarı Uygur Özerk İlçesi ve Jiuquan kenti ile Suzhou
Bölgesi, Huangnibao Sarı Uygur kasabasında yaşamaktadır. Tarih sahnesinde
görüldüğü günden bu yana, daha çok hayvancılık ile uğraşan Sarı Uygurların
nüfusu 2021 yılı sayımına göre 14.706’dır. Tarihî materyallerin eksikliği
nedeniyle, etnik kökenleri konusunda az sayıda araştırmacının çalışması
bulunmaktadır. Sarı Uygurların kökeni, Eski Uygurların bir kolunu
oluşturmasından dolayı Eski Uygurlara kadar izlenebilmektedir. Sarı Uygurların,
hem kendinin kullandığı hem de başka halklarca verilen adları ve bu adların
tarihî gelişimi, etnik ve dil kökenleri hakkındaki araştırmalara kaynaklık
etmektedir.
Sarı
Uygurların Çince etnik adı, farklı tarihî dönemlerde çeşitli biçimlerde tespit
edilmiştir. Sarı Uygur halkı kendilerini, yalnızca Yugur olarak adlandırsa da
Çin tarihi kayıtlarındaki adların Çince çevirileri tümüyle farklıdır. Çünkü bir
yandan Çince karakterler farklı dönemlerde farklı okunuşlara sahipken öte
yandan bir sesin birden çok karakterle yazılabilmesinden dolayı aynı ismin
transkripsiyonu için farklı Çince karakterler kullanılabilmektedir.
Sarı
Uygurlar iki anadil konuştuğu için kendilerini farklı adlarla tanımlar.
Dolayısıyla bu farklı adların da çok sayıda farklı Çince çevirisi
bulunmaktadır. Birbirlerine verdikleri ad ile başta Çinliler olmak üzere başka
halkların verdiği adların çeşitli olması sonucunda durum biraz daha karmaşık
bir hâl almaktadır.
Bu
çalışmada Sarı Uygurların özellikle etnik adlarıyla ilgili önceki
araştırmalardan söz edildikten sonra, Çin kaynaklarındaki adlarının neden çok
fazla ve çeşitli olduğu konusunda değerlendirmelerde bulunulacaktır. Çünkü
farklı dönemlerde yazılmış Çin kaynaklarındaki türlü adlar, Sarı Uygurların
etnik ve dil kökenleri konusunda daha fazla söz söylemeye izin verecek kadar
değerli ve önemlidir.
Anahtar Sözcükler: Çin’deki Etnik Halklar,
Sarı Uygurlar, Sarı Uygurca, Yugur, Eski Uygurca
ON
DIFFERENT NAMES OF THE YELLOW UYGHURS IN CHINESE SOURCES
The Yellow Uyghurs are one of the ethnic peoples with
a long history in China, and today they live in the Sunan Sari Uyghur
Autonomous County and Jiuquan town of Gansu province, and the Yellow Uyghur
town of Huangnibao, Suzhou District. The population of Yellow Uyghurs, who have
been mostly engaged in husbandry since the day they appeared on the stage of
history, is 14,706 according to the 2021 census. Due to the lack of historical
materials, few researchers have studied their ethnic origins. The origin of the
Yellow Uyghurs can be traced back to the Old Uyghurs, as they formed a branch
of the Old Uyghurs. The names of the Yellow Uyghurs, both used by themselves
and given by other people, and the historical development of these names are
the source of research on their ethnic and linguistic origins.
The Chinese ethnic name of the Yellow Uyghurs has been
identified in various forms in different historical periods. Although the
Yellow Uyghur people call themselves simply Yugur, the Chinese translations of
names in Chinese historical records are entirely different. Because, on the one
hand, Chinese characters have different pronunciations in different periods, on
the other hand, different Chinese characters can be used for the transcription
of the same name, since a sound can be written with more than one character.
Yellow Uyghurs define themselves by different names
because they speak two mother tongues. Therefore, there are many different
Chinese translations of these different names. The situation becomes a little
more complicated as the names they give to each other and the names given by
other peoples, especially the Chinese, are different.
In this study, after mentioning the previous studies
on the ethnic names of the Yellow Uyghurs, the reason why the names in Chinese
sources are so many and varied will be evaluated. Because the various names in
Chinese sources written in different periods are valuable and important enough
to allow more words to be said about the ethnic and linguistic origins of the
Yellow Uyghurs.
Keywords: Ethnic Peoples in
China, Yellow Uyghurs, Yellow Uyghur, Yugur, Old Uyghur