Akademik Veri Yönetim Sistemi
5. Uluslararası Sanat ve Tasarım E. Sempozyumu (Sanat ve Tasarımda Sürdürülebilirlik, Başkent Ü, Ankara, Türkiye, 27 - 28 Nisan 2023, ss.1-15
GELENEKLİ SANATLARDA MALZEMEYE DAYALI SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK
(KAĞIT, MÜREKKEP, AHER)
Sanat ve Tasarım eğitiminde Sürdürülebilirliğin Azalt(Reduce), Yeniden Kullan (Reuse) ve Geri Kazandır (Recycles) maddelerinde temellendirilen 3R kuralı, Gelenekli Sanatlarda, geleneğe dayalı olarak yüzyıllar boyu takip edilmiş temel prensipler olarak günümüze kadar ulaşmıştır. Bu kazanımlar, her ne kadar buradaki tema ile tanınır olmasalar da geleneğin kuralı olarak, gelenekli sanatların eğitiminde öğrenilmesi zorunlu temel bilgiler arasında yeralmışlardır. Gelenekli sanatlarda, hat, tezhip ve minyatür gibi, “Kitap Sanatları” olarak ta tanımlanan disiplinlerde kağıt, mürekkep, aher, olarak merkezi rol oynayan üç temel malzeme, eserin üretim sürecinde, “maliyetin azaltılması”, “yeniden üretilebilir” ve “geri kazanılabilir” olmaları bakımlarından tam olarak buradaki 3R prensibine karşılık gelmektedir.
Bu üç malzemenin ortak noktaları, doğal malzemeden üretilmiş olmasıdır. Yapıları doğal maddelerden üretilen söz konusu bu üç malzeme; doğal işlemlere tabi tutulduğunda, tamamıyla geri dönüştürülebilir özellik sergilerler. Kağıtlar, doğal selülöz, lif lerden , mürekkepler bezir, kırmız, lahor gibi tabii malzemelerden; ahâr denilen kağıt cilâsı da nişasta, yumurta veya reçine lerden üretilir. Bu doğal malzemeler, yine kendileri gibi katkısız yan ürünlerle işlenerek, kullanıma hazır hale getirilirler.
Bu üç malzemenin ilki olan kağıt, ahâr ile muameleye tutularak,adeta çila özelliği kazandıırlır. Bu özellik kağıda sadece dayanıklılık,yahut parlaklık kazandırmaz; çok daha önemlisi kağıdın bir den çok kez kullanılabilmesine imkan verir. İkinci malzeme mürekkep, ahârlanmış kağıt yüzeyinde sanat yazılarının rahatlıkla yazılmasına, akıcılık gibi estetik karakterleri yansıtmaya imkan vermesi yanında istenmeyen sonuç karşısında ,silinebir özelliği ile kağıdın yeniden kullanılabilirliğine imkan verir.üçünçü malzeme yukarıda ki iki malzemeyle ortak işbirliğinde üzerinde birden çok sanat yazıları, tezhip veya minyatür tasarımlar oluşturulabilmesine imkan verir.
Bu çalışmada, sürdürülebilirlik temel ilkesinden hareketle, gelecek nesillerin kendi ihtiyaçlarını karşılama kabiliyeti, kaynakların uzun vadeli ve akıllıca kullanılması bilincine imkan vermekte olan geleneğimiz üç malzeme örneğinde güncellenerek aktarılacaktır. Sanat eğitimi geleneğimizdeki kağıt, mürekkep, ahâr, malzemeleri, hazırlık süreçleri, uygulanış ve geri dönüştürülebilir özellikleri uygulamaya dayalı örnekler eşliğinde sunulacaktır.