Kullanılabilirlik bir kullanıcı grubunun verilen görevleri, mevcut bağlamda etkili, verimli ve isteyerek yerine getirmesi olarak tanımlanabilir. Kullanılabilirliğin temel unsurları etkililik, verimlilik ve memnuniyettir. Etkililik, kullanıcıların uygulamayı kullanarak yapması beklenen işleri ne ölçüde başarabildiğini ifade ederken; verimlilik, belirlenen işi yapmak için kullanılan zaman, çaba, maliyet gibi unsurların ölçüsü; memnuniyet ise kullanıcının uygulamayı kullanırken oluşan duygularının, fikirlerinin ve uygulamaya ilişkin algılarının bir ölçüsüdür. Kullanılabilirlik teknoloji ve insan boyutu olan bir kavramdır. Dolayısıyla çevrimiçi eğitim ortamlarının tasarımında, hedef kitlenin tasarım sürecine katkısı kullanılabilirliği geliştirmesi açısından önem kazanmıştır. Bu nedenle, hedef kitleyi uygulama öncesinde tasarım sürecine dahil eden çalışmalar giderek yaygınlaşmıştır. Bu çalışmada, e-öğrenme ortamı olarak geliştirilen “Çevrimiçi İnfertiliteyi Önleme Eğitimi (http://infertiliteyionleme.deu.edu.tr/course/)” sitesinin üniversite öğrencileri tarafından kullanılabilirliğini incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanıcı bilgi formu, görev kartları, gözlem formu, 10 maddeden oluşan “Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği” ve yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Çalışmada katılımcılar kullanıcı bilgi formunu doldurduktan sonra, önceden belirlenen 7 görev sırayla katılımcılara verilmiştir. Katılımcılar görevleri gerçekleştirirken, aynı zamanda görevlere ilişkin bilgilerin (görev süresi, görev tamamlama durumu vb.) yer aldığı gözlem formu araştırmacı tarafından doldurulmuştur. Görevler bittikten sonra, katılımcılara doğrudan Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği verilmiş ve ardından katılımcılara görevlere ve site kullanılabilirliğine ilişkin soruların yer aldığı yarı yapılandırılmış görüşme formu uygulanmıştır. Ayrıca katılımcılardan görevler sırasında nasıl bir yol izledikleri sesli düşünme yöntemi (think aloud) ile istenmiştir.  Çalışma grubunda, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi ve Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümünde okuyan 8 lisans öğrencisi yer almıştır. Katılımcıların hiçbiri daha önce Çevrimiçi İnfertiliteyi Önleme Eğitim sitesini görmemiş ve kullanmamıştır. Gönüllük esasına dayalı olarak seçilen katılımcıların 7’sinin kişisel bir bilgisayara sahip olduğu belirlenirken 6’sının bilgisayar kullanım süresinin 7 yıl ve üzeri olduğu, 7’sinin ise 4 yıl ve üzeri süredir internet kullanmakta olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların 4’ü internet kullanma düzeylerini yeterli olarak tanımlarken, 4’ü ise internet kullanım düzeyinin yetersiz olduğunu belirtmiştir. Ayrıca katılımcıların 6’sı önceden herhangi bir site üzerinden eğitim (çevrimiçi/uzaktan eğitim) almadıklarını ifade etmiştir. Bilgisayar başında, araştırmacıların yönlendirmesi ile gerçekleştirilen deney oturumlarında, verilen görevlerin tamamlanması ortalama 9 dakika 97 saniye sürmüştür.  Katılımcıların görevleri gerçekleştirme süreleri incelendiğinde ise görev 1’in 42 saniye; görev 2’nin 1 dakika 4 saniye; görev 3’ün 3 dakika 67 saniye; görev 4’ün 2 dakika 87 saniye; görev 5’in 30 saniye; görev 6’nın 49 saniye ve görev 7’nin 24 saniyede tamamlandığı gözlenmiştir. Bu bulgulardan elde edilen sonuçlara göre katılımcıların en fazla zaman harcadıkları görevin 3. görev olduğu; en az zaman harcadıkları görevin ise 7. görev olduğu saptanmıştır. 1, 3, 5, 6 ve 7 numaralı görevleri katılımcıların tamamı yaparken, 2 numaralı görevi 1 katılımcı, 4 numaralı görevi ise 3 katılımcı yapamamıştır. Görevleri tamamlayan katılımcıların 5’i görevler esnasında yardıma ihtiyaç duyarken, 2’si yardım almadan görevleri tamamlamıştır. Katılımcıların Sistem Kullanılabilirlik Ölçeği’nden aldıkları puanlar incelendiğinde ise en yüksek puanın 87,5 en düşük puanın ise 35 olduğu belirlenmiştir. Ölçekten alınabilecek en düşük puan 0, en yüksek puan ise 100’dür.  Bu puanlar referans alındığında, katılımcıların siteye ilişkin puan ortalamalarının (=69,38) orta düzeyde olduğu söylenebilir. Diğer bir ifadeyle katılımcılar siteyi orta düzeyde kullanılabilir bulmaktadır. E-öğrenme ortamlarının tasarımı ile ilgili mülakat sonuçları ve sistem kullanılabilirlik ölçeği ise katılımcıların sitenin kullanımını olumlu olarak değerlendirdiğini ve önerilerinin olduğunu göstermektedir. Bu çalışmanın sağlık bilimleri alanında e-öğrenme ortamları tasarımında mesaj tasarımı ile ilgili çalışmalar yapan uygulayıcılara örnekler sunarak pratik bilgi birikimine katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar kelimeler: e-öğrenme, infertilite eğitimi, kullanılabilirlik