Akademik Veri Yönetim Sistemi
Söylem Uluslararası Filoloji Sempozyumu, Aydın, Türkiye, 6 - 08 Ekim 2023, ss.399-414
Metinde
söylemi düzenlemek için kullanılan kaynaklar ve yazarın metne karşı duruşu en
temelde üstsöylemin konusunu oluşturmakta ve bu konu akademik metinlerde son
yıllarda oldukça büyük bir ilgi görmektedir. Prensipte kolay kabul edilebilecek
bir terim gibi görünse de aslında üstsöylemin sınırlarını belirlemek oldukça
zordur. Yazarın kullandığı ifadeleri ve sözcük öbeklerini sonlu bir seçenek
dizgesinden seçim yaparak oluşturduğu düşünüldüğünde yazarın okuyucuyu ikna
etmesinde önemli bir yere sahip olan “ad” sözcük türünün de bu kuram içindeki
yeri yadsınamayacak boyuttadır. Bu bağlamda akademik metinlerde adların retorik
işlevlerini üstsöylem modeli ile eşleştiren üstsöylemsel adlar, okuyucunun
metni nasıl anlaması gerektiği ile ilgili bir göstergedir. Yazar, adlaştırma
sürecinde kullandığı baş ad aracılığıyla söylemi yapılandırmakta ve aynı
zamanda okurun söylemle ilgili düşüncelerini de yönlendirmektedir. Bu
adlaştırma süreci ile birlikte yazarın duruşunu sergilemesinde önem taşıyan bir
konu da dilbilgisidir; çünkü anlamları harekete geçirmek için sadece sözcükler
değil dilbilgisi yapıları da sistematik potansiyel taşımaktadır.
Sözcük-dilbilgisel örüntüler, üstsöylemsel adların içerikleriyle birlikte
yorumlanmasına fırsat tanırken aynı zamanda bilişsel bir modelin
etkinleştirilmesinde de etkili rol oynamaktadır. Bu nedenle çalışmada Türkçe
akademik metinlerde üstsöylemsel adların hangi sözcük-dilbilgisel örüntülerde
kullanıldığı tespit edilmekte ve alanlar arası karşılaştırma yapılmaktadır. Bu
kapsamda çalışmanın veri tabanı 2023 yılında Dergipark’ta yer alan insan ve
toplum bilimlerinden uygulamalı dilbilim ve pazarlama alanlarındaki araştırma
makalelerinden oluşmaktadır. Her bir alan için ortalama 20000 sözcük olacak
biçimde toplam 42221 sözcüklük veri tabanı incelenmiştir. Sonuçta insan ve
toplum bilimlerinden seçilmiş alanlarda kullanılan üstsöylemsel adların
sözcük-dilbilgisel örüntüleri betimlenecek, alana özgülük ya da alanlar arası
farklar karşılaştırmalı olarak tartışılacaktır.