Akademik Veri Yönetim Sistemi
Sofist Uluslararası Felsefe Dergisi, sa.3, ss.30-54, 2021 (Hakemli Dergi)
https://www.sofist.org/wp-content/uploads/2021/12/Dogan-Gocmen-3-5.pdf
Yazının genel amacı, Türkçede felsefi düşüncenin kaynaklarına ve temellendirilmesine dair araştırmaya katkıda bulunmaktır. Yunus Emre, ‘Türkçeyi yaratan’ bir düşünür olarak kabul edilir. Bu, Türkçede düşünmeyi temellendirmenin olmazsa olmazıdır. Bu nedenle çalışmamızın konusu, bir, birlik, aşk ve akıl kavramlarını odağa yerleştirerek, Yunus Emre’nin külliyatında felsefi düşüncenin izlerini sürmek, felsefi düşüncenin nasıl temellendirildiğini, düşüncesinin gelişimini de dikkate alarak incelemektir. Çalışmada Yunus Emre’nin külliyatının sistematik bir yorumu sunulmaya çalışılmıştır. Yunus, Türkçede felsefi düşüncenin temellendiricisi olarak ele alınmıştır. Yazıda, Risâlet’ün Nushiyye adlı geç dönem eseri temel ve çıkış noktası olarak alınarak şimdiye kadar pek denenmemiş bütünlüklü sistematik bir yorum önerilmiştir. Yunus’un “Değiştiriben ikiliğim birliğe bitmeye geldim” ve “Ben gelmedim da’vî için benim işim sevi için” dizeleri çerçeve olarak alınarak, onun ontolojisi, epistemolojisi, ahlak ve toplum felsefesi bütünlüklü olarak ortaya konmuştur. Araştırmada Yunus’un düşünür olarak dar İslami, hatta dini çerçevede değil, tüm insanlığı kapsayan bir bakış ile okunması önerilmiştir. Bu yaklaşımın Yunus’un Divan’ında ve Risâlet’ün Nushiyye’sinde sağlam temellerinin olduğu gösterilmiştir. Empedokles’in dört unsur ve varlık kuramı temel alınarak, Yunus’un vahdet-i vücut yani varlığın birlik teorisi sergilenmiştir. Yazıda Yunus’un Divan’ında akıl ve aşk kavramlarını yan yana ve eş anlamda kullandığı belirtilmiş ve Risâlet’ün Nushiyye’sinde ise aşk kavramına hemen hiç rastlanmadığı, bunun yerinde artık sadece akıl kavramının kullanıldığına dikkat çekilmiştir. Bu onun düşüncesinin temeli olarak algıdan ontolojiye geçiş olarak görülebilir. Yunus’un akıl kavramına dair bir anlam kazanmak için onun akıl kavramı Hegel’in akıl kavramına başvurularak karşılaştırmalı okunarak ortaya konmuştur. Son olarak Yunus’un, ontolojik ve epistemolojik kuramları temel alınarak bunlarla uyumlu olarak tüm insanlığı kapsamayı amaçlayan bir ahlak ve toplum felsefesi olduğu gösterilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Yunus Emre,
Empedokles, Mevlana, Hegel, Aşk,
Akıl, Bir, Birlik, Felsefe, Dostluk
https://www.sofist.org/wp-content/uploads/2021/12/Dogan-Gocmen-3-5.pdf
The overall aim of the paper is to contribute to the research on the sources and the foundation of the philosophical thought in Turkish. Yunus Emre is accepted as the ‘creator of Turkish’. This is absolutely necessary for the foundation of thinking in Turkish. Because of this the subject of this essay, by focusing on the concepts of one, entity, love and reason, is to follow the trace of philosophical thinking; and by taking into account the development of his thought to investigate how Yunus Emre founds philosophical thought. In this work there has been attempted to provide a systematic interpretation of Yunus Emre’s work. Yunus has been taken the founder of philosophical thinking in Turkish language. In this essay, by taking Risâlet’ün Nushiyye, his work of later period, as foundation and starting-point there has been suggested a systematic interpretation of his whole work, which has not been attempted yet. By taking Yunus’ verses “Değiştiriben ikiliğim birliğe bitmeye geldim” and “Ben gelmedim da’vî için benim işim sevi için” as providing the frame, there has been presented his ontology, epistemology, moral and social philosophy as whole. Instead of a narrow İslamic or even religious reading, there has been proposed an interpretation with a view to comprehend the whole humanity. It is shown that in Yunus’s Divan and Risâlet’ün Nushiyye there are good foundations for this approach. By referring to Empedokles’ four elements, Yunus’ theory of “vahdet-i vücut”, that is, his theory of the unity of the whole being. There has been shown that in Yunus’ Divan the concepts of love and reason are used side by side and in the same meaning. In his Risâlet’ün Nushiyye, on the contrary, as has been shown, there is hardly any reference to the concept of love, but yet, there is usage made almost only from the concept of reason. This may be seen as move from perception to ontology as the foundation of his thought. To gain a meaning of Yunus’ conception of reason there has been referred to Hegel’s conception of reason and it is presented by a comparative reading. Finally, by taking Yunus’ ontology and epistemology, there has been presented his moral and social philosophy as attempting tp comprehend the whole humanity. Keywords: Yunus Emre, Empedocles, Mevlana, Hegel, Love, Reason, One, Entity, Philosophy, Friendship