Yaşlılara yönelik koruyucu sağlık hizmetlerinde, kapsamlı bir değerlendirme ile bağımlılık için risk faktörlerinin saptanması, bağımlılığın başlamasını önlemede temeldir. Yaşlılarda günlük yaşam etkinliklerinde (GYE) bağımlılık durumunun ve bağımlılık için risk etmenlerinin saptanması amacıyla, Balçova 2 No’lu Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan 177 yaşlı birey, evlerinde yüz yüze görüşme yöntemiyle değerlendirilmiştir. Araştırma grubunun %58.8’i kadın, %63.3’ü evli, %49.7’si ilkokul mezunu, %96.0’sı sağlık güvencesine, %93.8’i düzenli gelire sahiptir. %21.5’i yalnız, %88.7’si apartman dairesinde yaşamaktadır. Temel günlük yaşam etkinliklerindeki bağımlılık durumu Barthel Indeksi ile değerlendirilmiştir ve bağımlılık, indekste yer alan etkinliklerden en az birini yardımsız yerine getirememe olarak tanımlanmıştır. Yaşlıların yaklaşık üçte biri temel GYE’nde bağımlıdır. En fazla bağımlılık, sırasıyla, mesane kontrolü, merdiven kullanma ve banyo yapmadadır; bu etkinliklerde kadınlar daha bağımlıdır. Diyabet, hipertansiyon, serebrovasküler olay öyküsü, kas-iskelet hastalıkları ve osteoporoz olanlarda bağımlılık riski artmıştır. Temel GYE’nde bağımlılık için, lojistik regresyon modeli ile geriye doğru eleme yöntemiyle saptanan risk etmenleri ileri yaş (75+), üç ve daha fazla sayıda süregen durum varlığı ve zaman oryantasyonunda kayıptır. Belirlenen risk etmenleri, ileriye yönelik çalışmaların sonuçlarıyla Uyumludur. İdrar inkontinansı bağımlılık tanımının belirleyicisidir. Yaşlılar, birinci basamak sağlık hizmetleri içinde risk etmenleri yönünden izlenmelidir. Sağlık hizmetleri ve sosyal hizmetler, bağımlılık oluşmamış erken yaştakilere ulaştırılmalı, bağımlı oldukları etkinliklere göre planlanmalıdır. Ülkemizde yaşlılarda bağımlılık için risk etmenleri belirlenmelidir.
Preventive health services for the elderly aims to preserve independent living and delay disability. Comprehensive geriatric assesment to determine risk factors for disability is fundamental for preventive interventions. This is a cross-sectional analytic study, completed on 177 community dwelling elderly, to determine prevelance and risk factors for disability in elderly. They were interviewed at their homes. Study group was 58.8% female, 63.3% married, 49.7% primary school graduates. 96.0% had health security, 93.8% had regular income 88.7% lived in apartments, 21.5% lived alone. The elderly were dependent mostly in bladder control, stair climbing and bathing, respectively, among the basic activities of daily living(ADL). Those having difficulty in performing at least one of the activities were described disable. The elderly having diabetes, hypertension, cerebrovascular event history, musculoskeletal diseases and osteoporosis had higher disability. Risk factors for disability in basic ADL, analysed by backward logistic regression models, are old age (75+), high comorbidity and loss of time orientation. Risk factors for disability determined by this study are concordant with the literature. Women are more disabled. Urinary incontinence is a determinant of disability. The community-dwelling elderly should be assessed focusing on risk factors for disability, by the primary care staff, in the homes of the elderly, in collaboration with other related professionals. Health services for the elderly should aim at the younger elderly before disability developes and should support activities they are unable to perform. Studies should be conducted in Turkey to specify the risk factors for dependence.
