Akademik Veri Yönetim Sistemi
DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ EDEBİYAT FAKÜLTESİ DERGİSİ, cilt.10, sa.2, ss.296-325, 2023 (TRDizin)
Bourdieu (1999) metinlerin bağlamları olmadan dolaştığını, ürünü oldukları üretim alanını beraberlerinde götürmediklerini ve farklı bir üretim alanının parçası olan alıcıların, alımlama alanının yapısına göre bu metinleri yeniden yorumladıklarını aktarır. Bir diğer deyişle, yabancı bir eserin anlamı ve işlevinin belirlenmesinde üretildiği alan kadar alımlandığı alan da önemlidir. Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, İngiliz kadın yazar Lady Mary Wortley Montagu’nün, çalışmada kısaca Mektuplar (1763) olarak anılacak olan seyahat eserinin üretildiği alandaki anlam ve işlevleri ile Türkçe’ye Ahmet Refik tarafından yapılan ilk çevirisi yoluyla girdiği yeni alandaki anlam ve işlevlerini Bourdieu’nün “habitus”, “alan”, “sermaye”, “doxa” ve “simgesel şiddet” kavramlarından yola çıkarak sosyolojik bir bakış açısıyla sorunsallaştırmaktır. Eşinin diplomatik görevi sebebiyle Osmanlı Devleti’nde bulunmuş Lady Montagu (1689-1762)’nün İngiltere’deki akrabalarına ve arkadaşlarına 1716-1718 yılları arasında yazdığı mektuplardan oluşan eseri ancak yazarın ölümünden sonra 1763 yılında basılabilmiştir. Kocası 1762’de başbakan seçilen yazarın kızı Kontes Bute ailesinin ve eşinin imajını korumak gayesiyle eserin yayımlanmasını engellemeye çalışmışsa da başarılı olamamıştır. Dönemin
İngiltere’sinde böylesine engellenmeye çalışılan bir anlatının Türkiye’de nasıl bu
kadar büyük ilgi uyandırdığı çalışmanın önemli tartışma noktalarından biridir.
Cumhuriyet döneminde (harf inkılabı sonrası) İngilizce’den Türkçe’ye ilk çevrilen
seyahat eserlerinden olan Mektuplar aynı zamanda günümüze dek en çok çevrilen
seyahat anlatısı olması sebebiyle repertuvarda özel bir yere sahiptir. Mektuplar’ın ilk
çevirmeninin tarih alanında simgesel sermayesi yüksek bir eyleyici olan ve modern
Türk tarihçiliğinin kurucularından biri kabul edilen Ahmet Refik (1881-1937) olması
beraberinde belirli bir etiketlenmeyi de getirmiş ve eserin tarih yönüne odaklanılması
ve edebi yönünün göz ardı edilmesiyle sonuçlanmıştır.
Bourdieu (1999) indicates that texts circulate without their context, they don’t bring
with them the field of production of which they are a product and the recipients, who
are themselves in a different field of production, re-interpret the texts in accordance
with the structure of the field of reception. In other words, the sense and function of a
foreign work is determined not simply by the field of origin but in at least equal
proportion by the field of reception. In this respect, the aim of this study is to
sociologically problematize the meaning and functions of English writer Lady Mary
Wortley Montagu’s Letters (1763) in its field of production as well as the meaning
and functions of its first translation into Turkish (1933) by Ahmet Refik in its field of
reception by utilizing Bourdieu’s concepts of “habitus”, “field”, “capital”, “doxa” and
“symbolic violence”. Lady Montagu (1689-1762), who visited Ottoman Empire due
to her husband’s diplomatic mission, wrote letters to her relatives and friends in
England during the years 1716-1718 however her Letters was published
posthumously in 1763. Lady Mary’s daughter Countess Bute, whose husband had just
been elected prime minister (1762), tried hard to suppress the publication of the letters
to protect the image of her husband and her family but with no avail. One of the most
important discussion points of the study is the question how a narrative that was tried
to be suppressed in England of the period aroused such a great interest in Turkey. That
the first translation of Letters (1933) was done by Ahmet Refik, a historian with high
symbolic capital in the field of history, brought with it a certain labeling and the
historical aspect of the work overshadowed its literary aspect.