Uluslararası Necmettin Erbakan Hukuk Kongresi, Konya, Turkey, 13 - 15 May 2022, no.149, pp.519-548
The armed attacks launched by Russia against Ukraine in February
2022 have been subject to discussions in many different areas in the
international arena. The fact that the attacks were against
international law and obligations arising from international law, and
the presence of serious violations of the human rights, caused a
reaction against Russia from the day the attacks initiated. Both
regional and global international organizations and national
communities condemned the attacks in various ways and stated that
they were against Russia. Furthermore, they started to take some
measures to prevent the attacks and called on Russia to end the
attacks. Despite this, the fact that the attacks did not come to an end
encouraged the organizations to take action. With regards to this
context, the Council of Europe, whose main objective is to protect
human rights, did not remain silent against serious human rights
violations. The Council has taken many decisions on the issue and first
of all, it aimed to prevent Russia’s violations by using dialogue and
cooperation methods. However, Russia’s will to continue the attacks
forced the Council of Europe to react more harshly. Respectively, the
Council started to implement the sanctions in Article 8 of the Statute
of the Council of Europe, on the grounds that Russia’s attacks
created serious human rights violations. Firstly, Russia’s
representation rights in the Council of Europe were suspended.
However, since this sanction did not deter Russia from the attacks, the Committe of Ministers of the Council decided to expel Russia from the
Council of Europe membership based on the Statu of the Council of
Europe. The expulsion from the Council, which was applied for the first
time in the history of the Council of Europe, caused some theoretical
problems that enhanced to practical ones as well. Furthermore, it
raised questions regarding how this sanction will affect Russia, and
those affected by Russia’s violations. The aim of this study is to clarify
the consequences of expulsion from the Council in the light of current
developments, Council of Europe resolutions and Russia’s attitude
towards the Council, especially in terms of conventions within the
Council of Europe and human rights law.
2022 yılının Şubat ayında Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı silahlı
saldırılar, uluslararası mecrada birçok farklı alanda tartışmalara konu
edilmiştir. Yapılan saldırıların uluslararası hukuka ve uluslararası
hukuktan kaynaklı yükümlülüklere aykırı olması, saldırılar esnasında
ağır insan hakları ihlallerinin yaşanması saldırıların başladığı ilk
günden itibaren Rusya’ya karşı tepki gösterilmesine neden olmuştur.
Gerek bölgesel ve küresel düzeydeki uluslararası örgütler, gerekse
ulusal düzeydeki topluluklar çeşitli şekillerde saldırıları kınamışlar ve
Rusya’nın karşısında olduklarını belirtmişlerdir. Bununla birlikte
saldırıları önlemeye yönelik birtakım tedbirler almaya başlamışlar ve
Rusya’ya saldırıları sonlandırması yönünde çağrıda bulunmuşlardır.
Ancak bu çağrılara rağmen saldırıların sonlanmaması söz konusu
örgütleri harekete geçmeye teşvik etmiştir. Bu doğrultuda, temel
hedeflerinden biri insan haklarını korumak olan Avrupa Konseyi de
yapılan ağır insan hakkı ihlallerine karşı sessiz kalmamıştır. Konuyla
ilgili bir dizi karar alan Avrupa Konseyi ilk olarak diyalog ve işbirliği
yöntemleriyle Rusya’nın ihlallerinin önüne geçmek istemiştir. Ancak
Rusya’nın saldırıları devam ettirme yönündeki iradesi, Avrupa
Konseyini daha sert tepkiler vermeye zorlamıştır. Bu kapsamda
Konsey, Rusya’nın gerçekleştirdiği saldırıların ağır insan hakları ihlali
yarattığı gerekçesine dayanarak Avrupa Konseyi’nin kurucu belgesi
olan Avrupa Konseyi Statüsü m.8’deki yaptırımları uygulamaya
başlamıştır. Madde 8’de yer alan yaptırımları uygulama kararı almakla
yetkili olan Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, ilk olarak Rusya’nın
Avrupa Konseyindeki temsil haklarını askıya almıştır. Ancak bu
yaptırımın Rusya’yı eylemlerimden alıkoymaması üzerine, insan
hakları ihlallerine karşı Avrupa Konseyi bünyesinde alınabilecek en
ağır yaptırım olarak sayılan konseyden çıkarma yaptırımını uygulamış ve Rusya’yı Avrupa Konseyi üyeliğinden çıkarmıştır. Avrupa Konseyi
tarihinde ilk kez uygulanan konseyden çıkarma yaptırımı, ilk kez
uygulanan bir yaptırım olması nedeniyle beraberinde teorikte ve
uygulamada birtakım sorunlar getirmiştir. Yine bu yaptırımın Rusya
üzerinde ve Rusya’nın ihlallerinden etkilenen kimseler üzerinde nasıl
etkileri olacağı soru işaretleri yaratmıştır. Bu çalışmada hedeflenen;
Rusya’nın Avrupa Konseyi üyeliğinden çıkarılmasının özellikle Avrupa
Konseyi bünyesindeki sözleşmeler ve insan hakları hukuku
bakımından sonuçlarını Avrupa Konseyi kararları, Rusya’nın Konseye
karşı takınmış olduğu tavır ve güncel gelişmeler ışığında
değerlendirerek ortaya koymaktır.