Oryantalizm ve Balkanizm Ekseninde Balkan Coğrafyası ve Osmanlı

Creative Commons License

Arslan B.

BALKAN , sa.8, ss.280-319, 2023 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Basım Tarihi: 2023
  • Dergi Adı: BALKAN
  • Sayfa Sayıları: ss.280-319
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Özet

Halil İnalcık ya da Kemal Karpat’ın işaret ettiği üzere Balkan kelimesi öncelikle sıradağların olduğu dağlık bir coğrafi üniteye karşılık gelir. Batıdan doğuya doğru uzanan ve Bulgaristan’ı ikiye bölen dağ silsilesine verilen Balkan sözcüğü zamanla tüm bölgeyi içine alacak bir mahiyette kullanılmaya başlanmıştır. Ancak 19.yüzyıldan itibaren aynı kelimenin Balkan coğrafyasında yaşayan toplulukları “öteki” mefhumu üzerinden tanımlayan bir içerik kazandığı anlaşılmaktadır. Bu makale başlangıç itibariyle sadece coğrafi bir üniteyi işaret etmek üzere kullanılagelen Balkan kelimesinin Oryantalizm ve Balkanizm ekseninde nasıl dezenformasyona uğratıldığının izleklerini sunmak üzere kaleme alınmıştır. Bu bağlamda makale, Balkanların Avrupalı olup olmadığı, eğer değilse onu ayrıştıran niteliklerin neler olabileceği, Avrupa’nın bir parçası olmasına rağmen Balkanları bir anda neyin ya da nelerin doğulu yaptığı, Balkan stereotipinin oluşumunda etkili olan dinamiklerin nasıl değerlendirilebileceği, Osmanlı hakimiyetinin bu stereotipin tecessümüne katkısının olup olmadığı ve Balkanlardaki Osmanlı mirasının bu bağlamda nasıl değerlendirildiği gibi sorularla Oryantalizm ve Balkanizm özelinde oluşturulan önyargılar yumağının sınırlı bir boyutta da olsa mütevazı bir çözümlemesini içermektedir.  Bu itibarla Balkan coğrafyası üzerine yazılacak yeni tarih çalışmalarının Batı merkezli hegemonik bir dilin yeniden üretilmesine hizmet etmemeleri noktasında bir farkındalık yaratılması hedeflenmiştir. Makale ile oluşturulmak istenilen bütün bu açılımlara rağmen gerek oryantalizm gerekse Balkanizm üzerinden inşa edilen literatürün genişliği konunun metodolojik bağlamda ana parametreler üzerinden aktarılmasını zorunlu kılmıştır. Bu doğrultuda Balkan coğrafyası üzerine yazılıp çizilenlerin ana hatlarını anlattığımız dengede fikri bir tartışması yapılırken elde ettiğimiz çıkarımların konunun temel koordinatlarının belirlenmesi bağlamında mütevazı bir başlangıç olması ümit edilmektedir.

Anahtar Kelimeler: Balkanlar, Oryantalizm, Balkanizm, Osmanlı