Akademik Veri Yönetim Sistemi
2. Ulusal Temel Bilimler, Gençlik Sempozyumu ve Bilim Sanat Şenliği 2025, İzmir, Türkiye, 21 - 22 Mayıs 2025, (Özet Bildiri)
KÜTÜPHANELERİN ETKİN YÖNETİMİ İÇİN İŞ ZEKASI TEMELLİ VERİ YÖNETİMİ: DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ KÜTÜPHANE SİSTEMİ ÜZERİNDEN ÖRNEK UYGULAMA
Bertuğ TAŞa, Muhammet DAMARb
a Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Fakültesi,
Bilgisayar Bilimleri, Dokuz Eylül Üniversitesi Merkez Kampüs, Buca, İzmir,
Türkiye
b Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Fakültesi,
Bilgisayar Bilimleri Bölümü, Tınaztepe Yerleşkesi, Buca, İzmir, Türkiye
email: bertugtas77@gmail.com
ÖZET
Araştırmamızın amacı kütüphaneler içinde pek çok faklı
sistemde yer alan verinin daha etkin yönetilmesi için iş zekası temelli bir
veri yönetim sistemi uygulaması gerçekleştirmek ve Türkçe ve İngilizce
literatürü tarayarak iş zekası temelli araçlar ile kütüphanelerin daha etkin
nasıl yönetilebileceğini tartışmaya açmaktır. Çalışmamızda kapsamında, Dokuz
Eylül Üniversitesi Kütüphane Daire Başkanlığı üzerinde gerçekleştirilen örnek
uygulama sayesinde Türkiye’de ve dünyada benzer problemlere sahip kütüphaneler
için güncel bir karar destek aracı olan iş zekasının örnek uygulanması
sağlanmakta ve saha tecrübesi kullanıcılar ile paylaşılmaktadır. Veriye ne
kadar hâkim olabiliyorsak ve onu kararlarımızı verirken kullanabiliyorsak o
kadar başarılı ve aldığımız kararlar o kadar iyi olacaktır[1]. Bu açıdan
baktığımızda yöneticiler karar alırken kararlarını bir şeye dayandırmak
istemektedir. Karar verme araçları genellikle, orta ve üst düzey yöneticilere
yönelik, karar destek sistemleri ve uzman sistemlerin içerisine bir bileşen
olarak girmekte, bilgi sistemi içerisinde bütünleşik olarak
kullanılabilmektedir. İş zekâsı, operasyonel seviyeden yönetici seviyesine
kadar her kademede çalışanlara yönelik performans çıktıları sunulabilmektedir [2].
Bu tür sistem veya uygulamalar insanlara karar almaları için aradığı bilgiyi
sunmaktadır. Yükseköğretim alanında, kurumlarının bilimsel yayın ve yayıncılık
faaliyetlerinin ulusal ölçekte değerlendirilmesi için iş zekası uygulaması [3],
stratejik maliyet yönetimi için iş zekâsı [4], açık verisi kullanımı için iş
zekası [2], iş zekası temelli tedarik zinciri yönetimi [5], iş zekasının sağlık
alnında kullanımı [6] iş zekâsı uygulamalarının başarısının değerlendirilmesi [1],
iş zekasını ve ilgili teknolojileri konu alan araştırmaları bibliyometrik yöntemler
ile değerlendirilmesi [6], iş zekası ile uluslararası bilimsel üretkenlik
izleme [7] gibi çalışmalara genel olarak rastlanmıştır. Fakat Türkçe literatür
incelendiğinde kütüphane süreçleri ile ilgili iş zekası uygulamasına rastlanmamıştır.
Çalışmamız kapsamında 01/01/2025-31/03/2025 tarihleri arasında elde edilen
veriler ön işlemden geçirilerek Microsoft Power BI uygulaması için hazır hale
getiriliştir. Elde edilen veriler ilgili dönemdeki kullanıcı kaynak kullanımı,
kaynak listesi, kaynakların log bilgileri gibi bilgilerdir. Gerçekleştirilen
uygulama sayesinde ilgili kütüphanenin bu uygulama ile çok daha etkin raporlama
yapabildiği gözlenmiştir. Var olan bilgi iletişim araçlarına entegre olabilecek
bu tür uygulamalar ile yöneticilerin daha etkin karar destek sunulabileceği
görülmüştür. Kütüphane daire başkanlıkları için iş zekası uygulamaları, veriye dayalı
karar alma süreçlerini destekleyerek hizmet kalitesini ve kurumsal verimliliği
artırmaktadır. Kullanıcı davranışları, kaynak kullanım oranları, ziyaretçi
istatistikleri gibi veriler analiz edilerek hangi materyallerin daha fazla
tercih edildiği, hangi saatlerde yoğunluk yaşandığı, fakülte ve bölüm bazlı
kullanıcı istatistikleri gibi önemli bilgiler elde edilebilmiştir. Bu sayede
koleksiyon yönetimi, bütçe planlaması ve personel dağılımı daha etkin bir
şekilde yapılabileceği görülmüştür. Bunun yanında iş zekası araçları ile
yöneticilere anlık raporlar ve görsel paneller sunularak yönetim kolaylığı
sağlanmıştır.
Kaynakça
[1] Yıldız,
D. (2021). Bir İş Zekası Uygulaması Ve Başarısının Değerlendirilmesi. Abant
Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 91-111.
[2]Damar,
M., & Karaman, D. (2021). Açık Veri ve İş Zekâsı Teknolojisi: İstanbul
Büyükşehir Belediyesi Dava Verileri Üzerine Bir Değerlendirme. Mehmet Akif
Ersoy Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Dergisi, 5(2), 206-228.
[3]
Damar, M., Özdağoğlu, G., & Aydın, Ö. (2023). Yükseköğretimde Kurumlarının
Bilimsel Yayın ve Yayıncılık Faaliyetlerinin Ulusal Ölçekte Değerlendirilmesi:
TR Dizin Üzerinden Bir İş Zekası Uygulaması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi
Uygulamalı Bilimler Dergisi, 7(2), 196-230.
[4] Ayvaz,
E. (2017). Stratejik maliyet yönetimi ve iş zekâsı. AJIT-e: Academic Journal of
Information Technology, 8(28), 7-20.
[5] Damar,
M. (2021). Endüstri 4.0 Çağında Yükseköğretim Kurulumları İçin Tedarik Zinciri
Yönetiminde Bir İş Zekâsı Karar Destek Sistemi Uygulaması. İzmir Sosyal
Bilimler Dergisi, 3(2), 144-158.
[6]
Damar, M., Özdağoğlu, G., & Özdağoğlu, A. (2018). İş zekasını ve ilgili
teknolojileri konu alan araştırmalara küresel ölçekte bilimetrik bakış. Bilgi
Ekonomisi ve Yönetimi Dergisi, 13(2), 197-217.
[7]
Damar, M, Özdağoğlu, G., & Saso, L. (2022). Designing a business
intelligence-based monitoring platform for evaluating research collaborations
within university networks: the case of UNICA - the Network of Universities
from the Capitals of Europe. Information Research, 27(4), paper 945.