DÜNYA EDEBİYATINDA “AMANSIZ HASTALIK” SÖYLEMİ — SONTAG, KARATANİ VE DUMAS FİLS ÖRNEKLERİNDE

Creative Commons License

Güven D. Ç.

TURKISH STUDIES, cilt.11, sa.4, ss.415-432, 2016 (Hakemli Dergi)

  • Yayın Türü: Makale / Tam Makale
  • Cilt numarası: 11 Sayı: 4
  • Basım Tarihi: 2016
  • Doi Numarası: 10.7827/turkishstudies.9090
  • Dergi Adı: TURKISH STUDIES
  • Derginin Tarandığı İndeksler: MLA - Modern Language Association Database
  • Sayfa Sayıları: ss.415-432
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Edebî ve siyasal söylemlerde “amansız hastalık” metaforlarıyla sık sık ayrımcı yapılar olarak karşılaşılır. Bu olgu ABD’li yazar ve yönetmen Susan Sontag Metafor olarak Hastalık’ı yazana kadar pek dikkat çekmemiştir. Yazar meme kanserine yakalandıktan sonra bu ötekileştirmeleri kişisel olarak deneyimleyince, ölümcül hastalıklara karşı neredeyse kurumsallaşmış ayrımcı tutumların edebî kökenlerini ortaya çıkarmaya girişir. Bu sürecin bir ürünü olan kitabında Sontag hastalık metaforlarına dair kapsamlı bir söylem çözümlemesi yapar ve amansız hastalıkları sözel düzeneklerin boyunduruğundan kurtarma gereğine dikkat çeker. Bu perspektife bir “içeriden” eleştiri iki yıl sonra Japon edebiyat kuramcısı ve eleştirmen Kojin Karatani’den gelir. Yazar Derinliğin Keşfi—Modern Japon Edebiyatının Kökenleri adlı kitabında yer alan “Anlam olarak Hastalık” başlıklı denemesinde verem ve kanser gibi hastalıkları metafora dönüştürmenin sadece modern edebiyatın değil, modern tıp kurumunun da temel söylemsel düzeneği olduğunu iddia eder. Başka bir deyişle, bu ayrımcı yapıların sadece sanat düzeyiyle sınırlı kalmadığını, bilim söyleminde de üretildiğini vurgular; üstelik bu iki düzey birbirini tamamlar niteliktedir. Bu makalenin amacı Türkiye’de yeterince tartışılmamış olan sağlık-hastalık karşıtlığına dayalı modern retorik ile Batılı ve Avrupa merkezci modern ulus-devlete özgü ideolojik söylemin eşgüdümsel işleyişine postkolonyal kuramlar ışığında eleştirel bir perspektif sunmaktır. Bu amaçla, makalede adı geçen iki deneme karşılaştırmalı olarak çözümlenmiş ve (ABD ve Japonya gibi) Batılı ve Doğulu ülkelerin kapitalizme, dolayısıyla modern ulus-devlete geçiş süreçlerinde, “söylem”in “sağlık”ı ve zorlama bir biçimde “sağlık”ın tam karşıtı olarak konumlandırılan “hastalık”ı nasıl biçimlendirdiği gösterilmiştir.