Cumhuriyet Halk Partisi'nde Köklü Değişim: Ortanın Solundan Demokratik Sola

---

Copy For Citation

Tütüncü Uğurlubay G.

Toplumsal Tarih , no.357, pp.32-37, 2023 (Peer-Reviewed Journal)

• Publication Type: Article / Article
• Publication Date: 2023
• Journal Name: Toplumsal Tarih
• Page Numbers: pp.32-37
• Dokuz Eylül University Affiliated: Yes

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Cumhuriyet Halk Partisi (CHP)’nin günümüzdeki algılanışını ortaya koyan en önemli değişimi olan sosyal demokrat bir ideolojiye oturma sürecinin Ortanın Solundan Demokratik Sola değişimini açıklayabilmektir. Ortanın Solu Nedir? Demokratik Sol ile arasındaki farklar nelerdir? Demokratik Sol kavramı nasıl bir içerikle kullanıldı? Değişimin parti tabanında ve kökenlerinde yarattığı etkiler nelerdi? Sorularının bu amaç çerçevesinde yanıtlanması hedeflendi.

Türkiye’nin siyasal sisteminin siyasal partiler kanadının en önemli aktörü, Cumhuriyet Halk Partisidir. Tek Parti dönemi boyunca CHP, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti kökenlerine dayanmaktaydı, modern toplumsal yapının zayıflığı nedeniyle “imtiyazsız kaynaşmış bir kitle” olarak tüm toplumsal sınıfları kapsayan “ulusal” bir parti olduğu iddiasındaydı. Bu nedenle CHP’deki ilk köklü değişim 1946 yılında çok partili yaşama geçişle yaşandı ve “tüm sınıfları kapsayan ulusal” parti olma iddiası değişti.

1946-1960 yılları arasında CHP; 1950[1], 1954 ve 1957 seçimlerinden yenilgi ile ayrıldı[2]. Her bir seçimin kaybı CHP içinde yeni arayış birikimini sağlayacak sürecin bir parçası oldu. Özellikle 1957 seçimlerinde Hürriyet Partisi ile denenen “Muhalefetin Güç Birliği” ve ittifakın, iktidar tarafından engellenmesi ile Hürriyet Partisi’nin CHP’ye katılımı oldukça önemli bir etki yaptı. Hürriyet Partisi’nden CHP’ye katılan; Turan Güneş, İbrahim Öktem, Emin Paksüt gibi isimler sonrasında Ecevit’in en yakın kadrosunun içinde yer aldılar ve değişimde önemli roller oynadılar.  

1957 sonrasında CHP’nin köklerinden gelen “Devleti/memleketi Kurtarma” misyonu “Demokrasiyi kurtarma” misyonuna dönüştü[3]. Bu misyon açıkça ilk olarak 13. Kurultay’da (9-11 Eylül 1957) kabul edilen “Hürriyet/Özgürlük Andı”nda ortaya kondu[4]. 1959’daki 14. Kurultay’da (12-15 Ocak 1959) İlk Hedefler Beyannamesi’nin kabulü ile demokratik hak istekleri net bir şekilde dile getirilir oldu[5]. İlk Hedefler Beyannamesi, 1961 Anayasası ve Ortanın Solu içeriği için önemli bir kaynak ve başlangıç noktasıydı. Aynı çizgi 15. Kurultay’da (24-27 Ağustos 1961) yayınlanan Temel Hedefler Beyannamesi ve 17. Kurultay’da yayınlanan İleri Türkiye Ülküsü ile devam ettirildi; ekonomik ve toplumsal açıdan Ortanın Soluna fikri alt yapı sağladılar[6].