Akademik Veri Yönetim Sistemi
31. Ulusal Özel Eğitim Kongresi, İzmir, Türkiye, 22 - 24 Ekim 2021, ss.126-127
Özel gereksinimli bebekler
ve küçük çocuk ailelerinin, çocuklarının yaşamlarını kolaylaştırmaya ve güvenli
hale getirmeye yönelik yoğun bilgi ve destek gereksinimleri, ilgili hizmet
sağlayıcıların onlara bu destekleri erken dönemden itibaren sağlamalarını gerektirmektedir. Ailelerin özellikle henüz anne
babalığa alışma aşamasında oldukları dönemde çocuklarının gelişimsel sorunları
ile erken müdahale hizmetlerine eşzamanlı uyum göstermeleri söz konusudur. Türkiye’de
ise, erken müdahale hizmetlerinin bu eşgüdümü sağlayacak bir sistematiğe henüz
oturtulamadığı görülmektedir. Bu araştırmanın amacı, tıbbi tanılama aşamasında
olan küçük çocuk ailelerine, tıbbi ve eğitsel tanılama/değerlendirme ve
özel eğitim hizmetlerinden yararlanmaya ilişkin yasal hak ve sorumlulukları ile
ilgili bilgilendirmek için yapılan tek oturumluk bir müdahalenin, çocuğun ve
ailesinin özel eğitim
hizmetlerine geçişlerindeki olası katkılarını belirlemektir.
Çoklu durum
incelemesi olarak desenlenen nitel araştırma, 2018 yılında Manisa ilinde,
çocukları için engelli sağlık kurulu raporu almak üzere ilgili hastanelere ilk kez
başvuran ve psikiyatri
muayenesi yapılmak üzere araştırmacı ile gelişimsel değerlendirmeler için bir
araya gelen 6 anne ve 3 baba ile yürütülmüştür. Araştırmanın verileri, Aile
Demografik Bilgi Formu, anne babalarla yapılan telefon görüşmeleri, bireysel
yarı yapılandırılmış görüşmeler ve araştırmacı günlüğü ile toplanmıştır. Çoklu
kaynaklardan toplanan bu veriler, üçgenleme tekniğiyle tümevarımsal olarak
analiz edilmiştir. Her aileyle bireysel olarak yürütülen çalışmalarda
gerçekleşen işlemler sırasıyla şöyledir: (1) Psikiyatrik değerlendirmenin bir
parçası olan gelişimsel değerlendirme oturumu sonunda aileden katılım onayı
alınması, (2) Onay veren anne babaya, araştırmacılar tarafından aileye verilmek
üzere hazırlanan Aile Bilgilendirme Kılavuzu eşliğinde sözel bilgilendirme
yapılması - müdahale oturumu, (3) Özel Eğitim Raporu’nun çıkmasına kadar olan
sürede katılımcılardan belirli aralıklarla telefon yoluyla bilgi edinilmesi,
(4) Özel gereksinimli küçük çocuğun özel eğitim destek hizmetlerinden
yararlanmaya başlamasından bir ay sonra katılımcılarla yüz yüze bireysel
görüşmelerin gerçekleştirilmesi.
Bulgular, katılımcıların
özel eğitim destek hizmetlerine geçiş sürecini yürütmede müdahaleden sınırlı
düzeyde yararlandıklarını göstermiştir. Buna göre müdahalenin, bazı
katılımcıların sürece uyumunu kolaylaştırdığı, bazıları için ise bilgiye
ulaşmada harekete geçmeyi teşvik ettiği belirlenmiştir. Müdahalenin sınırlı
kalmasının nedenleri arasında müdahalenin tek bir oturumdan oluşması ve bazı
ailelerin dil ve kültürel özelliklerine yanıt verememesi olduğu sonucuna
varılmıştır. Bu sonuçlar doğrultusunda, benzer müdahalelerde ailelerin uzmanla
daha kısa aralıklarla bir araya gelmelerinin, bir diğer deyişle hizmet
koordinatörlüğü uygulamasına geçilmesinin daha etkili sonuçlar doğuracağı
tartışılmıştır. Bunun yanında müdahalede kullanılan aile kılavuzunun daha kısa
ve pratik bilgilerden oluşması ve farklı dil ve kültürlere duyarlı bir içerikle
ailelere sunulması gereği ortaya çıkmıştır.