Eğitim Hukuku ve Türk Eğitim Sisteminin Yasal Temelleri

Şahin İ.

Türk Eğitim Sistemi ve Okul Yönetimi, Murat Taşdan, Editör, Pegem Akademi, Ankara, ss.291-332, 2022

  • Yayın Türü: Kitapta Bölüm / Mesleki Kitap
  • Basım Tarihi: 2022
  • Yayınevi: Pegem Akademi
  • Basıldığı Şehir: Ankara
  • Sayfa Sayıları: ss.291-332
  • Editörler: Murat Taşdan, Editör
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Demokratik toplumun hedefleri arasında bir insan ve bir yurttaş olarak haklarının, sorumluluklarının farkında olan bireylerin yetiştirilmesi vardır. Eğitim insanı yetkinleştiren, dünyayı tanımasını, yeteneklerinin farkına varmasını sağlayan bir etken olduğu gibi, kişinin kendisine özgü bir fikir edinmesi, onu izlemesi ve beceri geliştirmesini de sağlayan bir etkinlik olarak görülebilir. Dolayısıyla da bireysel, sosyal sonuçlar yaratan bir süreç niteliği taşır.

İki farklı toplumsal kurum olan hukuk ve eğitim birbirlerini etkiler; birbirlerine gereksinim duyarlar. Bu gereksinim “eğitim hukuku” bilim dalının doğmasına yol açmıştır. Toplumun gelişmesi, varlığını sürdürmesi için gerekli olan özellikleri taşıyan bireyi yetiştirme görevi öncelikle eğitime yüklenmiştir. Eğitim, kamusal bir haktır. Varlık, erişilebilirlik, kabul edilebilirlik ve uyarlanabilirlik şeklinde dört bileşeni içerir. Kamu hakları, devletin yurttaşlarına karşı yerine getirmesi gerekenleri kapsar.

İnsan hakları, evrensel ve bireysel nitelik taşır. İnsanın salt insan olmasından kaynaklanan; kişiliğini ve değerini korumayı, geliştirmeyi amaçlayan evrensel ilke ve kuralların tümünü kapsar. “İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerle İlgili Eğitim ve Uluslararası Anlayış, İşbirliği ve Barış İçin Eğitime dair UNESCO Tavsiyesi”, eğitimin amacını ve kapsamını belirleyen önemli metinlerden biridir. Çeşitli insan hakları belgesinde yer verilen eğitim hakkı; ırk, etnik ve sosyal köken, cinsiyet ve cinsel yönelim, din, politik görüş, yaş ve engelli olma durumu gibi özelliklere bakmadan herkesin ücretsiz temel eğitimden yararlanmasını söyler. Eğitim hakkı, BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 26. maddesinde; Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 13. ve 14. maddelerinde; Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 28. ve 29. Maddelerinde; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne Ek 1 Nolu Protokol’ün 2. maddesinde güvence altına alınmıştır.

Türkiye eğitim sistemini şekillendiren hukuksal düzenlemeler, ülkenin taraf olduğu uluslararası sözleşmelere uygun olarak anayasa, yasa, tüzük, yönetmelik, yönerge ve genelgelerle yapılmaktadır. Oldukça fazla ve çeşitli olan bu yasal düzenlemeler: Tevhid-i Tedrisat Kanunu, İlköğretim ve Eğitim Kanunu, Milli Eğitim Temel Kanunu, Özel Öğretim Kurumları Kanunu, Mesleki Eğitim Kanunu, Yabancı Dil Eğitimi ve Öğretimi Kanunu vb. sayılabilir.