Akademik Veri Yönetim Sistemi
II. Toros Jeolojisi Sempozyumu, Ankara, Türkiye, 28 - 30 Kasım 2022, ss.1-2
Doğu-batı yönde yaklaşık 600 km yayılım sunan ve Toroslar’ın metamorfik
eşleniği olan Anatolidler Tavşanlı Zonu (TZ), Afyon Zonu (AZ), Menderes Masifi (MM) ve Kırşehir Masifi’nden
yapılıdır. Bunların yanı sıra, Batı Anadolu’da Kikladik Kompleks’e (KK) ait
metamorfikler de yüzeylemektedir. Bu kompleksin Batı Anadolu’daki doğuya devamı
Menderes Masifi’nin kuzeybatı kenarı ile sınırlanmaktadır. Güneybatı-kuzeydoğu yönelimli
Kikladik Mavişist Ünitesi (KMÜ) Dilek Yarımadası’ndan Simav’a kadar birbirinden
kopuk tektonik dilimler şeklinde, yaklaşık 250 km’lik bir uzanım sunar. Ünite, alt dokanağını MM, üst dokanağını ise AZ
ve/veya Bornova Filiş Zonu ile tektonik olarak yapmaktadır. KMÜ eklojit ve
mavişist fasiyesi metamorfizması kayaları ile tanımlanmaktadır. Bu ünite,
olasılı Triyas-Geç Kretase yaşlı pasif kıta kenarı sedimentlerinden türeme
düzenli seri ve onu tektonik dokanakla üzerleyen, Geç Kretase yaşlı Selçuk
Melanjı’ndan yapılıdır. 40Ar/39Ar beyaz mika yaşları
(44-40 My), alt düzeylerinde mermer-şist ardalanması, üst düzeylerinde ise korunmuş
rudist fosilli, kalın platform türü metakarbonatlardan yapılı düzenli serinin
orta Eosen’de epidot-mavişist fasiyesinde (1.15±0.15 GPa ve 490±25 °C)
metamorfizmaya uğradığını göstermektedir. Selçuk Melanjı pelitik bir matriks ve
yüksek basınç (YB) kayası bloklarından yapılıdır. Matriksi etkileyen
epidot-mavişist metamorfizması (1.3±0.15 GPa ve 520±15 °C) 40Ar/39Ar beyaz mika
yaşlarına göre en geç Paleosen - erken Eosen (57-54 My) olarak saptanmıştır.
Pelitik matriks içindeki eklojitlerin
(1.8±0.2 GPa ve 570±30°C) YB metamorfizma yaşı U/Pb zirkon yöntemine
göre, benzer şekilde 56±1.5 My olarak belirlenmiştir. Düzenli seri ve Selçuk
Melanjı’nı yeşilşist fasiyesi koşulunda üzerleyen retrograd metamorfizmanın
yaşı ise 40Ar/39Ar beyaz mika verilerine göre 36-32 My (geç
Eosen – en erken Oligosen) olarak saptanmıştır. Gondvana’nın kuzey kenarında
gerçekleşen geç Permiyen transgresyonu ile ilişkili karbonatların Anatolid ve
Toridler’de ortak varlığı bu iki ünitenin metamorfizma öncesi ilksel
korelasyonunu mümkün kılmaktadır. Anatolidler’de kuzeyden güneye doğru gözlenen
metamorfizma yaşındaki gençleşme (TZ: 2.3-2.4 GPa / 430-460°C, ~80 My; AZ: 0.8-1.3 GPa / 400-445°C, ~70 My; MM: 0.6-0.8 GPa / 450-550°C, ~45 My) Neotetis
Okyanusu’nun kapanmasıyla ilişkili olarak, platformun kuzey ucunun Sakarya Zonu
altına Geç Kretase-Eosen yitimi ile ilişkilendirilmektedir. Fosilli üst
Permiyen karbonatları Ege adalarından sadece Paros ve Andros da belirlenmiştir.
Bunlar KK’i tektonik dokanakla üzerlemektedir ve 116 My yaşlı YB metamorfizması
verisi içermeleri ile KK’den ayrılmaktadır. Ayrıca, KK’in Variskan Orojenezi
ile ilişkilendirilen kristalen temel içermesi bu üniteyi geç Paleozoyikte
Lavrasya’nın güney kenarına konumlandırmaktadır. KK’in Eosen YB metamorfizması
Pindos Okyanusu’nun kapanması ile ilişkilendirilmektedir. Günümüzde Anatolidler
ile KK arasındaki tektonik dokanak sünümlü bir makaslama zonu niteliğindedir.
Bu ünitelerdeki bölgesel ölçekli stratigrafik ve tektono-metamorfik farklıklar
göz önüne alındığında Anatolidler ve KMÜ arasındaki orijinal dokanağın Triyas
da oluşmuş litosferik ölçekte bir transform fay zonu olduğu öngörülebilir.