Akademik Veri Yönetim Sistemi
EJER, İzmir, Türkiye, 22 - 26 Haziran 2022, ss.508-509
Problem Durumu
Günümüz dünyasının
şartlarındaki değişimler hayatımıza birçok yeni alışkanlığı kazandırmıştır.
Bunlardan biri de pandemi süreciyle beraber online eğitimin bir zorunluluk
haline gelmesi ve bununla birlikte bilgisayar destekli sınavların kaçınılmaz
olmasıdır. Yıllardır kağıt kalemle yapılan sınavlar artık dijital ortama
taşınmış ve bu alanda yapılan çalışmalar önem kazanmaya başlamıştır. Motor öğrenme
bozukluğu olan çocuklar, otistik çocuklar, dikkat eksikliği, hiperaktivite
bozukluğu olan, öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklar için bilgisayar destekli
birçok çalışma yapılmış ve bunların faydaları üzerinde durulmuştur (Altanis, 2014; Bartoli,
Corradi, Garzotto ve Valoriani, 2013; Charlton, Williams ve McLaughlin, 2005; Laffey, Espinosa, Moore ve
Lodree, 2003; Retalis, Korpa, Skaloumpakas, Boloudakis, Kourakli, Altanis,
Siameri, Papadopoulou, Lytra ve Pervanidou, 2014). Teknolojik gelişmeler
dezavantajlı çocukların öğrenmesinde kullanılmasının yanı sıra birçok insanın
hayatını kolaylaştırması açısından önem arz etmektedir. Bunun yanında
yaptığımız birçok işte olduğu gibi yapılan testlerde de dikkat kavramı çok
önemlidir. Dikkat kavramı,
deneysel psikoloji tarihinde 1890 yılında “Principles of Psychology‟ adlı
kitabında ilk defa William James tarafından ele alınmış “Herkesin sezgisel olarak ne olduğunu bildiği bir olgu. Aynı anda birkaç olası nesne veya düşünce
dizisinden birinin zihnin açık ve canlı bir biçimde ele geçirilmesidir.”
olarak tanımlama yoluna gitmiştir. Günümüze gelene kadar birçok araştırmanın
konusu olmuş ve çok faklı şekillerde tanımlama yoluna gidilmiştir. Seçici
filtre (selective filter) metaforuyla tanımlayan Broadbent, seçme işlevine; darboğaz
(bottleneck) metaforuyla Pashler, sınırlı kapasiteye; spot ışığı (spot light)
metaforuyla Posner ve ark., seçilecek bilgilere tutulan bir ışığa; geçiş kapısı
(gate) metaforuyla Hunt ve Ellis, bilginin bilince ulaşmak için aldığı yoldaki
bir kapıya; modülatör (modulator) metaforuyla Andrewes, algı ve bellek gibi
bilişsel süreçler üzerindeki düzenleyici etkisine vurgu yaparak tanımlanmaya
çalışmışlardır (Broadbent,
1958; Pashler, 1984; Posner, Walker, Friedrich ve Rafal,1984; Hunt ve Ellis, 1984;
Andrewes, 2009). Bu çalışmada bilgisayar destekli yapılan iki aşamalı
kimya testine katılan öğrencilerin dikkat düzeylerinin karşılaştırılarak
irdelenmesi amaçlanmıştır.
Araştırma Yöntemi
Bu çalışmada korelasyonel
ve nedensel araştırma yöntemi birlikte kullanılmıştır. Çoktan seçmeli kimya
testini alan öğrencilerle aşamalı testi alan öğrencilerin NeuroSky Beyin
sensörüne dayalı olarak ürettiği dikkat sinyalleri ile test maddelerini
yanıtlama performans verilerinin ilişkileri incelenmiştir. Bu araştırma 2020-2021
eğitim öğretim yılında İzmir ilinde bir devlet üniversitesinde öğrenim gören
Fen Bilgisi Öğretmen adaylarıyla çalışılmıştır. Çalışmada kullanılan NeuroSky cihazı
jel kullanmaya ihtiyaç duyulmadan elektrotları yerleştirmeyi sağlayan kuru
aktif teknolojisine sahip, genel kullanıma uygun düşük maliyetli kablosuz EEG
kulaklığıdır. Araştırmada kullanılan iki aşamalı kimya testi, Mutlu ve Şeşen
(2016) tarafından geliştirilen ve Şeker (2017) tarafından yürütülen yüksek
lisans tezinde konu kapsamı genişletilerek kullanılan bir ölçme aracıdır. Şeker (2017) tarafından kapsamı
genişletilerek kullanılan testin geçerlik ve güvenirlik çalışması yapılmış ve
güvenirlik katsayısı 0,61 olarak bulunmuştur. Diagnostik fen testi Mutlu ve
Şeşen (2016) tarafından 44 maddelik olarak geliştirilmiştir. Test konularının
kapsamı termodinamik, kimyasal kinetik, kimyasal denge, asit-baz, elektrokimya
konularına ilişkin kavramlardan oluşmaktadır.
Mutlu ve Şeşen tarafından geliştirilen kavramsal anlama testi 151
öğretmen adayına uygulanmış geçerlik ve güvenirliği sağlanmış, testin
güvenirliği 0,84 olarak bulunmuştur. Her iki çalışmada da ölçme araçlarının
denendiği katılımcılar üniversite öğrencileridir. Bu araştırmada 7 adet laptop
ve 15 adet NeuroSky cihazı kullanılarak veri toplanmıştır. İki aşamalı kimya testi,
powerpoint programı üzerinden uygulanmıştır. Her bir soru için bir slayt
sayfası açılmış ve sorularda lineer bir ilerleme sağlanmıştır. Sorularda geriye
dönme olmadığı gibi sorular arası geçişte 5-10 saniyelik manzara resmi
eşliğinde müzik dinletisi yapılmıştır. Soruların cevaplarının kaydedilmesi için
Office-365’te cevap anahtarı formu hazırlanmış ve her bir sorunun yanıtlanma
süresi ve yanıtlama performansı bu cevap anahtarı aracılığıyla kayıt
edilmiştir. Powerpoint’teki sorular ve Office-365’teki cevap anahtarının
ekranda aynı anda bulunması için DeskPins programı ile yanıtlama formu bilgisayar
ekranının sağ tarafında sabitlenmiştir. Veri kaybının önüne geçmek,
katılımcıları teste ve test ortamına alıştırmak için kimya testini uygulanmadan
önce 3 sorudan oluşan küçük bir deneme testi gerçekleştirilmiştir. Bu süreçte
katılımcılara testin ilerleyişi ve yanıtlama süreci ile ilgili deneyim
kazanmaları sağlanmıştır. Katılımcılar kendilerini hazır hissettiklerinde ve
merakları giderildikten sonra kimya testine geçilmiştir. Uygulama, 2021 yılı Kasım ayında Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim
Fakültesi laboratuvarlarında gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerle irtibata
geçilerek zamanları uygun olanlar Salı, Çarşamba ve Cuma günleri olmak üzere üç
gün boyunca teste alınmıştır. Çalışma 4 haftalık süreçte tamamlanmıştır. Aşamalı
test, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilgisi Öğretmenliği 1. sınıfta öğrenim
gören 61 öğrenciye uygulanmıştır. Elde edilen
sonuçlar SPSS programı ile analiz edilmiştir.
Beklenen/Geçici Sonuç
Çoktan seçmeli testi alan
öğrencilerin yanıtlama performansları ile aşamalı test alan öğrencinin
yanıtlama performansları karşılaştırıldığında öğrencilerin ortalama puanları
arasında anlamlı bir fark görülmemiştir; Ancak aşamalı teste katılan
öğrencilerin test maddelerini daha zor bulduklarını ifade etmişlerdir. Çoktan
seçmeli test alan öğrenciler ile aşamalı teste katılan öğrencilerin bir
dakikalık dikkat frekansları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark
görülmemiştir. Aşamalı test alan öğrencilerin birinci aşamaya ve ikinci aşamaya
verdikleri yanıt performansları karşılaştırıldığında, öğrencilerin ikinci
aşamada yanıtlama performanslarının düştüğü istatistiki olarak kanıtlanmıştır.
Benzer şekilde ikinci aşamaya katılan öğrencilerin yanıtlama performansları ile
soru maddelerinin zorluk düzeyleri hakkında görüşleri arasında paralellik
bulunmaktadır. Aşamalı test alan öğrencilerin dikkat düzeyleri, yanıtlama
performansının aksine artmıştır. Sonuç olarak öğrencilerin yanıtlama
performansları düştükçe bir dakikalık dikkat frekanslarının arttığı ortaya
çıkmıştır.