Akademik Veri Yönetim Sistemi
Cumhuriyetimizin 100. Yılında Yerbilimleri Kolokyumu ''Batı Anadolu'', İzmir, Türkiye, 26 - 28 Ekim 2023, ss.1
Menderes Masifi yüz yıldan uzun
süredir jeolojik çalışmaların devam ettiği Anatolid-Torid Bloğu’nun en önemli
metamorfik alanlarından birisidir. Masif Orta-Geç Triyas’ta riftleşerek kuzeye
sürüklenen, Gondvana kökenli, Geç Neoproterozoyik yaşlı kristalen bir temele
sahiptir. Temeli etkileyen metamorfik ve magmatik olaylar Gondvana'nın
bütünleşmesini sonuçlayan Malagazi
Orojenezi ile ilişkilendirilmektedir (~600-500 My). Ödemiş-Bozdağ bölgesinde Bozdağ şistleri
olarak tanımlanan yaygın şistler yer almaktadır. Bozdağ şistleri tabanda
seyrek mermerli kuvarsit-kuvars şist-mikaşist ardalanması ile başlar, kalın ve
homojen şist birimiyle devam eder. Bunlar uyumlu ve geçişli bir dokanakla siyah kuvarsit-şist-fillit
ardalanmasından yapılı birime geçer. İstif, bu birimi uyumlu olarak
üzerleyen kalın karbonatlarla sonlanır. Her iki birim içerisinde de yaygın amfibolit
silleri yer almaktadır. Bozdağ şistleri ise felsik bileşimdeki meta-aplitik
damarlar ve muhtemelen volkanoklastik kırıntılılara karşılık gelen granat-amfibol-plajiyoklas
şist düzeylerinin varlığı ile karakterize olmaktadır. Anahtar minerallere ait
izogradlar söz konusu istifin günümüzde devrik konumda olduğunu göstermektedir.
Bozdağ şistleri
içerisindeki amfibolitlerden 611±24 my, siyah
kuvarsit-şist-fillit ardalanması içerisindeki amfibolitlerden ise 627±12 my LA-ICP-MS zirkon U-Pb
kristallenme yaşları elde edilmiştir. Bozdağ şistleri içerisinde seyrek
olarak gözlenen, ilksel holokristalen dokusu korunmuş aplitik damar kayaları da
benzer şekilde 632 ve 630 my LA-ICP-MS zirkon U-Pb
kristalizasyon yaşları vermiştir. Bu yaşlar, Bozdağ şistlerini içeren istifin Menderes
Masifi temel kayaçları içerisinde günümüze
kadar saptanmış en yaşlı kayaçlar olduğuna işaret etmektedir. Yüksek Mg# (46-63) değerleri sunan amfibolitler birbirine yakın SiO2 (%
46–50), MgO (% 5.7–8.3), Nb (4.0–12.5 ppm) ve Ta (0.1–0.8 ppm) değerleri ile
karakteristiktir. Amfibolitler düşük La/Nb (0.76-1.75), Nb/Y (0.17-0.47), Zr/Y
(3.04-4.30) ve Th/Ta (0.71-2.83) oranlarına sahiptir. Bu oranlar, amfibolitlerin
ilksel kayacı için kabuksal kirlenmenin fazla etkin olmadığı bir manto
kaynağını düşündürmektedir. Ana ve eser element bileşimleri bunların tümünün
toleyitik, sub-alkali bazaltlar olduğunu göstermektedir. Ağır nadir toprak
elementlerine (HREE) göre büyük iyon litofil elementleri (LILE) 5-45 kat, hafif
nadir toprak elementleri (LREE) ise hafif bir zenginleşme sunmaktadır.
Jeokimyasal özellikler, amfibolitlerin ilksel mafik magmalarının, zenginleşmiş
okyanus ortası sırtı bazaltı bileşimli (EMORB) bir kaynağın kısmi erimesi ile
ilişkili, kıtasal levha içi magmatik aktiviteden türediğini göstermektedir. Bu
verilere dayanarak, Geç Neoproterozoyik yaşlı bazik magmatizmanın Doğu Afrika
Orojenizi (> 600 my) ile ilişkili geç evre genleşme sürecine bağlı olarak geliştiği
şeklinde yorumlanabilir.