Akademik Veri Yönetim Sistemi
X. Ulusal Sosyoloji Kongresi Krizler Çağının Toplumsal Halleri, İstanbul, Türkiye, 20 - 22 Eylül 2023, ss.168, (Özet Bildiri)
Krizler çağının öne çıkan görüngülerinden biri de sınır aşan boyutları, olumsuz sonuçları olan uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımı ile bu maddelerin toplumsal sağlığa ve kamusal güvenliğe olan etkileridir. Bu itibarla uyuşturucu ve uyarıcı maddeleriyle ilgili suçlar bireylerin edimlerine göre gerçekleşen ve hukuka aykırı olduğu değerlendirilen eylemlerdir ayrıca toplumların genel sağlığın korunması hedefine de zarar vermektedir. Bu çalışmanın amacı; uyuşturucu kullanımına dair suçların önlenmesinde yürürlükte bulunan mevcut kanun maddeleri üzerinden toplumsal bağlamı ele almak, ceza adaleti kurumlarının uygulamaları üzerinden kurumsal faaliyetlerin etki alanını tartışmaktır. Suçun unsurları üzerinden sürdürülen tartışmada uyuşturucu suçlarının önlenmesine yönelik ileri sürülen çözümlemeler suç oluşum dinamikleri üzerinden incelenmiştir. Bu noktada suçun maddi unsurları arasında yer alan hareket(fiil) unsuru sadece olayın gerçekleşme sürecine dair bilgi vermemekte aynı zamanda suçların önlenmesine ve araştırılması olası sosyal ağların tespit edilmesine de katkı sağlamaktadır. Bu belirlenim ise icrai yönden değerlendirilen hukuki işlemleri etkilemekle kalmayıp, suç önleme süreçleri açısından yetkilendirilen toplumsal kurumlara da bilgi sunmaktadır. Dolayısıyla gerçekleşen suçlu davranışın devamında illiyet bağının kurulabilmesi hem suça ilişkin somut şüphe vasıtalarının olayın fail(ler)i ile eşleştirilmesi hem de kamusal sorumluluğu ilgilendirmesi açısından toplumsalı ilgilendiren bağlamları ortaya çıkarmaktadır. Ceza muhakemesi süreci ispat ve delil toplama adımlarının yanında toplumsalı ilgilendiren unsurları da içerisinde barındırdığından çok yönlü bir incelemeyi zorunlu kılmaktadır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda yer alan ve kamu sağlığına karşı işlenen suçlar arasında gösterilen “Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmak” suçu, diğer suçlar gibi maddi unsurları açısından tetkik edilen ve suçun sübuta ermesiyle ilave tedbirlerin uygulandığı bir suç özelliği göstermektedir. Ancak bunun da ötesinde bu kapsamda işlenen suçlar ve sonuçları bireysel eylemleri ve sonuçları ele almaktan öte, toplum nezdinde karşılığı olan sorumlulukları öne çıkarmakta ve korunması gereken genel sağlık değerlerine yönelik oluşan zararları da önlemeyi hedeflemektedir. Bu tespit ise uyuşturucu suçlarının önlenmesi açısından yetkilendirilen kamu kurumlarının dışında suçla mücadele sürecinde diğer kurumlara ve üçüncü sektör kuruluşlarına da önemli sorumluluklar yüklemektedir. Bu çerçevede doküman inceleme tekniğine dayalı olarak gerçekleştirilen birincil kaynak taramasında sorumluluğun toplumsal bağlamlarının toplumsal denetim, kurumsal iletişim, toplumsal bilinç, bilgilendirme faaliyetleri ve bilgi ağları temaları üzerinden anlam kazandığı, suçla mücadele açısından toplumsalın önemli olduğu anlaşılmıştır.