Akademik Veri Yönetim Sistemi
ICTL, İzmir, Türkiye, 4 - 06 Eylül 2025, ss.32-33, (Özet Bildiri)
Boş Özne Değiştirgeni (Null Subject Parameter) temel olarak eylem üzerindeki uyumdan dolayı özne konumundaki adılların düşürülebileceği görüşüne dayanır (Jespersen, 1924; Perlmutter, 1971). Ancak Japonca, Korece, Çince gibi birçok dilde yüklemcil uyum yer almamasına rağmen özne konumundaki adıllar düşürülebilir. Bu noktada Roberts & Holmberg (2010), adıl düşüren dilleri sergiledikleri özellikler açısından sınıflandırır. Buna göre diller sürekli boş özne dilleri (consistent null subject languages), kısmi boş özne dilleri (partial null subject languages) ve kökten/söyleme dayalı boş özne dilleri (radical/discourse null subject languages) olarak üçe ayrılır. Bu sınıflandırmayı göz önüne alarak Roberts (2019), adıl düşüren dilleri bir hiyerarşi temelinde ele alır. Söz konusu hiyerarşide Türkçenin belirgin olarak eylem üzerinde zengin uyum (rich agreement) özelliği göstermesinden dolayı sürekli adıl düşüren diller ulamında bulunması beklenir. Ancak Türkçe adıl düşürmeyle ilişkili olarak aşağıdaki özellikler açısından kökten boş özne dilleriyle de benzer özellikler gösterir. Buna göre; a. özneyle birlikte nesnenin de düşürülebilmesi, (1) Neden bu kadar çok kazak aldın? Çünkü (onları) ucuza aldım. b. Türkçenin çıplak AÖ’lere (bare NPs) izin vermesi, (2) Kitap masanın üstünde. c. sürekli adıl düşüren diller Montalbetti’nin (1984) Açık Adıl Kısıtı’na (Overt Pronoun Constraint) uyarken, Türkçenin gönderimsel öncülün olduğu bağlamda söz konusu kısıta uyması açısından sınırlılıkların olması, (3) Alii onuni*/j zeki olduğunu düşünüyor. d. genel gönderimli öznelerin kimi bağlamlarda yer alabilmesi (4) (insan) Nerede ne konuşacağını bilmeli. etmenlerinden dolayı Türkçenin boş özne değiştirgeni açısından hibrit bir dil olabileceğini savlıyoruz. Bu noktada çalışmanın amacı, Roberts’ın (2019) sürekli boş özne dilleri, kısmi boş özne dilleri ve kökten/söyleme dayalı boş özne dillerine yönelik sunduğu özellikleri göz önüne alarak Türkçenin boş özne değiştirgeni açısından sergilediği (hibrit) görünüme ilişkin gözlemlerimizi sunmaktır. Bu doğrultuda boş özne değiştirgeni açısından Roberts’ın (2019) sunduğu hiyerarşideki gibi yalnızca kişi özelliğiyle ulamlaştırma yapmanın yetersiz olduğunu, boş özne değiştirgenini yöneten ara parametreler olabileceğini öngörmekteyiz. Anahtar Sözcükler: boş özne değiştirgeni, Türkçe, sürekli boş özne dilleri, zengin uyum Kaynakça Jespersen, O. (1924). The philosophy of grammar. London: Allen & Unwin. Montalbetti, M. (1984). After binding: on the interpretation of pronouns. (Yayın No. 13150148) [Doktora Tezi, Massachusetts Institute of Technology], Massachusetts Institute of Technology. http://dspace.mit.edu/handle/1721.1/15222 Perlmutter, D. M. (1971). Deep and surface constraints in syntax. New York: Holt, Rinehart &Winston. Roberts, I. (2019). Parameter hierarchies and universal grammar. Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oso/9780198804635.001.0001