Parkinson Hastalığındaki Sesleme Bozukluğunun Akustik Analizi


Creative Commons License

Delgen G., Koşaner Ö.

36. Ulusal Dilbilim Kurultayı, Kayseri, Turkey, 11 - 12 May 2023, pp.36-37

  • Publication Type: Conference Paper / Summary Text
  • City: Kayseri
  • Country: Turkey
  • Page Numbers: pp.36-37
  • Dokuz Eylül University Affiliated: Yes

Abstract

Parkinson hastalığı, erken evrelerinden itibaren dopamin eksikliği kaynaklı yüz, ağız, gırtlak ve yutak kaslarının hareket becerisinin azalması sebebiyle oluşan (Torun, 1991) ses ve konuşma bozuklukları içeren, motor refleks, konuşma, davranış, zihinsel süreç ve diğer hayati işlevleri etkileyen bir merkezi sinir sistemi bozukluğudur (Jankovic, 2007). Parkinson hastalarında görülen ses kısıklığı, donuk konuşma, yanlış sesletme veya akıcılığın azalması gibi ses ve konuşma bozuklukları (Fahn, 2003), hastalığın erken teşhisinde başvurulan en belirleyici belirtiler arasındadır. Klinik değerlendirmelerde ses bozukluklarının ayırıcı tanısına katkı sağlamak amacıyla kullanılan akustik ses analizi yönteminde temel frekans, ses şiddeti, frekans ve genlik pertürbasyon parametreleri ve spektrografik parametrelerin ölçümü yapılmaktadır (Maryn vd., 2009). Bu bağlamda, bu çalışmanın amacı, erken ve geç evrelerdeki Parkinson hastalarının ünlü sesletiminin akustik özelliklerini belirleyip bunları sağlıklı yetişkin katılımcıların akustik özellikleriyle karşılaştırmaktır. Sesletim özelliklerinin yaşa bağlı değişkenlik gösterme olasılığı göz önünde bulundurularak sağlıklı yetişkin katılımcılar genç ve yaşlı katılımcılar olarak iki ayrı grupta ele alınmıştır. Bu doğrultuda çalışmanın örneklemi Dokuz Eylül Üniversite Hastanesi Nöroloji Anabilim Dalı Hareket Bozuklukları Polikliniği’nde tedavi gören 5 erken ve 5 geç evredeki Parkinson hastası ile sağlıklı 5 yaşlı ve 5 genç katılımcı olmak üzere toplam 20 katılımcıdan oluşturulmuştur. Katılımcılardan, üç farklı kayıt oturumunda Türkçedeki sekiz ünlüyü en az beşer saniye boyunca durmadan sesletmeleri istenmiş ve bu ses kayıtları Praat programında her sesin ilk ve son birer saniyesi silinerek üç saniyelik kayıtlar biçiminde etiketlenmiştir. Ardından, etiketlenen ve ayrıştırılan ünlü kayıtları üzerinde MDVP programında F0, Jitter, Shimmer, Gürültü harmonik oranı parametreleri ile akustik çözümlemeler yapılmıştır ve üç farklı kayıttan elde edilen çözümlemelerden ortalama değerler elde edilmiştir. Ayrıca Praat yazılımında ses kayıtlarındaki F1, F2 ve F3 formant sıklıkları elde edilmiş ve katılımcıların ünlü uzayları belirlenmiştir. Çalışmanın hipotezi Parkinson hastalarının Jitter ve Shimmer değerlerinde anlamlı bir artış, ünlülerin formant değerleriyle belirlenen ünlü uzayında da anlamlı bir daralma olduğu yönündedir. Halen devam etmekte olan çalışmanın istatistiksel çözümlemeler öncesinde kayıtlardan elde edilen ortalama sonuçlarına göz atıldığında çalışmanın hipotezini destekleyici bir sezdirim bulunmaktadır. Nörodejeneratif hastalıklarda gözlemlenen ses ve konuşma bozuklukları birincil belirtilerin gölgesinde kalıp multidisipliner bir çalışma gerektirdiği için bu alana katkı sağlamak için yapılan bu çalışmada elde edilen bulgular ünlü alanındaki daralmanın da Jitter ve Shimmer gibi dilbilimsel biyobelirteç olarak Parkinson hastalığının erken tanısı için kullanılabileceği düşünülmektedir.