Seramik ve Çini Sanatında Kullanılan Sgraffito Tekniği, Tarihsel Gelişimi ve Günümüzde Yapılan Örnek Uygulamalar

Kılıç H.

IMASES, Uluslararası Multidisipliner Akademik Çalışmalar Sempozyumu, İzmir, Türkiye, 19 - 21 Nisan 2019, ss.244-252

  • Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
  • Basıldığı Şehir: İzmir
  • Basıldığı Ülke: Türkiye
  • Sayfa Sayıları: ss.244-252
  • Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

 Fransızca `da “ Sgrafit ” , İtalyanca`da ise “ Sgrafitto “olarak bilinen teknik, yarı yaş pişmemiş formlar üzerine astar atıldıktan sonra deri sertliğine gelen bünyenin üzerine sivri uçlu aletler yardımıyla desenlerin kazınarak uygulandığı bir ham seramik dekorudur.

İslam sanatında 9.yy den beri bilinen bir tekniktir.  9. – 13. Yüzyıllar arasında başta İran olmak üzere Irak, Suriye, Mısır ve Abbasi, Selçuk, Atabek, Fatimi, Eyyubi ve Memluk devletlerinde de damgasını vurmuştur. Ermeni ve Gürcü seramiklerinde de çok uygulanan bir bezeme tekniği olan sgraffito, Bizans seramiklerinde ilk defa 11. yy. da ortaya çıkmış ve seramik bezemelerinin bu dönem en çok uygulanan tekniği olmuştur. Sgraffito tekniği Anadolu`da, 12. - 13. Yüzyıllarda Selçuklular döneminde etkisini göstermiştir. Anadolu’da görülen tarihi örneklerin Selçuklu ve Bizans döneminde yapıldıkları görülmektedir. Bu dönemde yapılan seramiklerde teknik olarak birlik saptanırken, konu olarak farklılaştıklarına tanık olmaktayız. Bu dönemde kuş ve insan figürlerinin yanında desenlerin bazılarının soyut, bitkisel ve geometrik olduğu görülmektedir. Kazıma desenli seramikler pişirilip genelde tek renk veya akıtmalı sırlarla sırlanmış ve tekrar pişirilmiştir.

Günümüzde bu teknik çok fazla uygulanmamasına rağmen bazı üniversitelerde ders olarak verilmektedir. Bu bildiride de örnek uygulamalar olarak, Dokuz Eylül Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi, Geleneksel Türk Sanatları Bölümü, Çinicilik ve Çini Onarımları Anasanat Dalında, Dekor Teknikleri dersinde yapılan sgraffito çalışmalarına yer verilmiştir.