Tüm modern bilimler ister pozitiv ister sosyal alanda olsun iki temel üzerine inşaa edilir. Birincisi kuram, ikincisi ise yöntemdir. Bilimsel araştırmalarda yöntem konusu denilince ilk akla gelen, araştırmayı yaparken kullanılması gerek araştırma yöntem ve teknikleridir. Ancak o araştırmada; neden o yöntemin seçildiği, soruların cevaplarına götürecek yöntemin ne kadar uygun olduğu ya da başka yöntem olsa daha iyi bir çalışma olabilir miydi? Bu gibi soruların cevaplarını yöntembilimde ve iyi bir karşılaştırmalı yöntembilim çalışması yaparak bulabiliriz..

İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Bölümü yüksek lisans seminer dersinde yapılan bu küçük çaplı incelemede öğrencilerin farkındalıklarını artırmak için araştırma yöntemleri ve onun kuramsal sistemleri olan metodoloji ile olan ilşkisi ele alınmıştır. Bu çalışma kapsamında konuyla ilgili kitap ve makaleler belirlenerek bir taxonomi yapılmış ve eserler kendi içinde kategorilere ayrılmıştır. Bu eserlerde yöntembilim ile yöntem arasındaki ilişikiler saptanarak, kuramsal alanın metot ve teknikleri nasıl desteklediği ve nasıl açıkladığına bakılmıştır.

Dersin çıktısı olarak gerçekleşen bu çalışmada, yukarıda belirtilen sorunlar/ sorular doğrultusunda, Türkçe literatürde yer alan ve ulaşılabilen kaynaklar incelenmiştir. Bu eserler içerik, yöntem- yöntembilim ilişkisi ve kaynakcaları bakımından karşılaştırmalı olarak ele alınarak değerlendirilmiştir. Aynı zamanda bu çalışmaların benzerlikleri, farklılıkları ve alanda ortak zemin oluşturma açısından birbirini destekleyen yönleri de karşılaştırılmıştır.

Türkçe yazılan esrlerin genel olarak birbirleri ile aynı sistematikte gittiği ve yabancı dilde yazılan eserler ile parallelik gösterdiği gözlemlenmiştir. Pekçok eserde yabancı kaynakların aksine daha pragmatik düşünülmüş ve yöntembilim epistemolojik/ bilgi bilim açısından yeterince değerlendirilmemiştir.

Anahtar Sözcükler: Metot, yöntem, bilimsel araştırma, yöntembilim, metodoloji.