Japon Yazı Dilini Batılılaştırma/Modernleştirme Girişimi Olarak Söz-Yazı Birliği (Genbun-İççi) ve Avrupa Edebiyatı Çevirileri

4. Japon Dili ve Eğitimi Uluslararası Sempozyumu (JADEUS), Aydın, Turkey, 11 - 13 September 2019, Aydın, Türkiye, 12 Eylül 2019

Yayın Türü: Bildiri / Tam Metin Bildiri
Basıldığı Şehir: Aydın
Basıldığı Ülke: Türkiye
Dokuz Eylül Üniversitesi Adresli: Evet

Özet

Ünlü Japon felsefeci ve edebiyat kuramcısı Kojin Karatani’nin 1970’lerin ikinci yarısında kaleme aldığı makalelerden oluşan Derinliğin Keşfi—Modern Japon Edebiyatının Kökenleri başlıklı kitabı 1868 Meiji Restorasyonu sonrası Japonya’nın Batılılaşma/modernleşme sürecinin tüm hatlarına yöneltilmiş topyekûn bir postmodern eleştiridir. “İçselliğin Keşfi” başlıklı bölüm modern Japon yazı dilinin ve edebiyatının nasıl kurulduğunun anlaşılması açısından, özellikle de bunun Avrupa dilleri ve edebiyatlarıyla olan etkileşimleri bağlamında oldukça önemli bakış açıları sunar. Yazar, Mori Ōgai, Kitamura Tōkoku, Kunikida Doppo, Şimazaki Tōson ve bilhassa Futabatei Şimey’in edebî eserlerinde kullandıkları üslupları karşılaştırarak ve bunlardaki Avrupa edebiyatı ve “çeviri dili”nin etkilerini, (yer yer Levi-Strauss, Leroi-Gourhan ve Derrida gibi kuramcıların görüşleri vasıtasıyla) inceleyerek modern Japon yazı dilinin kökenlerine ışık tutmaya girişir. Karatani’ye göre 19. yüzyıl sonlarında modern Japon edebiyatının kurulması için yeni bir yazı dili gerekiyordu. Bu dil söz-yazı birliği üslubu (genbun-iççitay, 言文一致体 ) olmuş ve ancak sancılı bir süreç sonucunda inşa edilebilmiştir. Karatani’nin vurguladığı gibi bu başarının arka planında Futabatei Şimey’in emekleri vardır: Şimey yaratıcı yazı alanında başarısız olsa da, çeviri alanında söz-yazı birliği üslubunu hayli etkili bir şekilde uygulamıştır. Bilhassa Turgenyev, Tolstoy, Gogol ve Gorki gibi Rus yazarlardan yaptığı çevirilerde geliştirdiği biçem etkili olmuştur. Ayrıca Japon yazı sistemini modernleştirme/Batılılaştırma girişiminde, bir çevirmen olan Maecima Hisoka’nın Batı Avrupa dilleri doğrultusunda Japonca’yı “ses- merkezci” (phono-centric) olarak yeniden kurma çabalarının da rolü büyüktür. Bu makalede, Karatani’nin tezleri aracılığıyla “söz-yazı birliği” üslubunun Avrupa çeviri edebiyatının etkisi altında nasıl inşa edildiğinin ve modern Japon yazı dilinin oluşumuna ne gibi etkileri olduğunun ortaya konması amaçlanmaktadır.