Akademik Veri Yönetim Sistemi
27. Ulusal 2. Uluslararası Farmakoloji Kongresi, Antalya, Türkiye, 23 - 26 Kasım 2023, ss.160-161
Romatoid Artritli Üç Olguda Pansitopeni ve Pnömoni ile Seyreden Ciddi Metotreksat
Toksisitesi
Eda Kübra Sel, Boran Yavuz, İnci
Alacacıoğlu, Gökçe Kenar Artın, Yeşim Tunçok
-Özet-
Amaç
Klinisyenleri, düşük dozlarda
metotreksat (MTX) tedavisine başladıktan birkaç gün veya ay sonra ciddi advers
reaksiyonların meydana gelebileceği konusunda bilgilendirmek.
Gereç-Yöntem
Bir üniversite hastanesine yatırılan
ve serum MTX düzeyleri normal olan romatoid artritli (RA) üç hastada düşük-dozda
MTX'in neden olduğu şiddetli toksisite belirti ve bulguları sunulmuştur.
Bulgular
Yaşları 61 ile 81 arasında
değişen iki kadın ve bir erkek RA hastası ağız boşluğundan kanama şikayetiyle
başvurdu. Her üç hastada da oral mukozit, kutanöz dokularda nekrotik lezyonlar,
pansitopeni ve akciğer bozuklukları gözlendi. Bir hasta İlaç ve Zehir Danışma
Merkezinden danışmanlık aldı. Hepsi RA için kortikosteroid tedavisi görmekteydi.
Olguların hiçbirinde böbrek veya karaciğer hastalığı öyküsü yoktu. Takip süresi
boyunca her üç hastada da pnömonit belirtileri veya radyolojik görüntülemelerinde
pnömoni bulguları mevcuttu. Bakteriyel yayılma ve bakteriyemi riski nedeniyle
iki hastaya pnömoni ön tanısıyla antibiyotik tedavisi uygulandı. Tüm hastalarda
şiddetli pansitopeni mevcuttu. Serum MTX düzeyleri toksik düzeyin altında
olmasına rağmen, tüm hastalara, antidot olarak, tedavi süreci boyunca herhangi
bir doz ayarlaması veya kesilme olmaksızın intravenöz kalsiyum folinat verildi.
Hastalardan ikisi herhangi bir komplikasyon olmaksızın iyileşti, ancak biri ölümle
sonuçlandı.
Sonuç
Sunulan olgu serisi MTX ile eş
zamanlı kortikosteroid kullanımı sırasında pansitopeni ve pnömonitin birlikte
görüldüğü ilk rapordur. Bu olgu serisi, düşük-dozlarda bile MTX toksisitesi ile
gelişebilecek önemli riskleri ortaya koymakta ve hekimlere, MTX toksisitesinden
kaçınmak için RA hastalarını tedavi ederken dikkatli olmaları yönünde
tavsiyelerde bulunmanın önemini vurgulamaktadır. Ayrıca, pansitopeninin ayırıcı
tanısında düşük-dozda tedavi sırasında ortaya çıkabilen MTX toksisitesi düşünülmeli,
bu tür hastalarda yüksek doz folik asit tedavisinin hayat kurtarıcı olabileceği
göz ardı edilmemelidir.
Anahtar Kelimeler
Düşük Doz Metotreksat, Toksisite,
Pansitopeni, Pnömoni, Kortikosteroidler
Methotrexate-induced Severe Toxicity with Pancytopenia
and Pneumonitis in Three Patients with
Rheumatoid Arthritis
Eda Kübra Sel1, Boran Yavuz2, İnci Alacacıoğlu2,
Gökçe Kenar Artın3, Yeşim Tunçok1
1- Dokuz Eylul
University Faculty of Medicine, Department of Medical Pharmacology, Izmir,
Turkey.
2- Dokuz Eylul
University Faculty of Medicine, Department of Internal Medicine, Division of
Hematology, Izmir, Turkey.
3- Dokuz Eylul
University Faculty of Medicine, Department of Internal Medicine, Division of Rheumatology,
Izmir, Turkey.
-Abstract-
Objectives
To inform clinicians that serious adverse
reactions may occur a few days or months after starting methotrexate (MTX)
therapy, even at low doses.
Materials-Methods
We present a low-dose
MTX-induced severe toxicity in three patients with rheumatoid arthritis (RA)
with normal serum levels of MTX, admitted to the hospital.
Results
Two female and one male RA patients with ages
ranging from 61 to 81 years old presented with bleeding from the oral cavity. Oral
mucositis, necrotic lesions in the cutaneous tissues, pancytopenia, and
pulmonary consequences occurred in all three patients. One patient received
counseling from the Drug and Poison Information Center. They have all been
receiving corticosteroid treatment for RA. None of the cases had any history of
pre-existing renal or hepatic disease. During the follow-up period, all three
patients developed the symptoms or diagnostic imaging study results of
pneumonitis. Two of them treated with a pre-diagnosis of pneumonia and had been
given antibiotherapy, because of the risk of bacterial spread and bacteremia.
All had severe pancytopenia. As an antidote, all patients received intravenous
calcium folinate, without any dose adjustments or discontinuations over the therapeutic
period although patients’ serum levels of MTX below therapeutic range. Two of
the patients healed without any complications, but one died.
Conclusions
The presented case series is the first report
in which both pancytopenia and pneumonitis occurred during MTX therapy with
concurrent corticosteroid usage. These case series demonstrated the significant
risks associated with MTX in low doses and emphasized the importance of
advising physicians to use caution while treating RA patients to avoid MTX toxicity.
Additionally, MTX toxicity should be taken into consideration in the
differential diagnosis of pancytopenia, even in low doses. In such patients, a
high-dose folic acid treatment could be life-saving.
Key Words
Low-Dose Methotrexate, Toxicity, Pancytopenia,
Pneumonitis, Corticosteroids